Skarga o wznowienie postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia praw do spadku z dnia 2020-09-17.
Skarga o wznowienie postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia praw do spadku.
Biorąc pod uwagę, że w obrocie prawnym funkcjonują obecnie dwa prawomocne postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po A.T., a zatem mające ten sam przedmiot rozstrzygnięcia, zasadne jest wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem wydanym z naruszeniem zasady powagi rzeczy osądzonej.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich funkcjonowanie w obrocie dwóch prawomocnych postanowień stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie stanowi naruszenie praw, które na mocy Konstytucji przysługują uczestnikom postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po A.T., tj. przede wszystkim prawa do sądu, prawa do dziedziczenia oraz zasad zaufania do państwa i bezpieczeństwa prawnego.
Stosownie do brzmienia art. 45 Konstytucji, obejmującego prawo do sądu, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Istota wynikającego z powyższego przepisu prawa do sądu sprowadza się zatem do zapewnienia ochrony sądowej w sprawach dotyczących sfery praw lub wolności danego podmiotu. W doktrynie i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że prawo do sądu obejmuje prawo: 1) dostępu do sądu; 2) prawo do właściwej procedury przed sądem; 3) prawo do uzyskania wyroku sądowego; 4) prawo do wykonania prawomocnego orzeczenia. Wskazane prawo do wyroku sądowego należy rozumieć jako uzyskanie wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Odnosząc to do realiów omawianej sprawy nie sposób uznać, iż w sytuacji wydania dwóch prawomocnych postanowień stwierdzających nabycie spadku, strony uzyskały w swojej sprawie wiążące rozstrzygnięcie, a co za tym idzie, że ich prawo do sądu zostało należycie zrealizowane.
Na skutek uprawomocnienia się zaskarżonego postanowienia doszło również do naruszenia wynikającego z art. 64 ust 1 i 2 Konstytucji prawa do dziedziczenia, przysługującego spadkobiercom zmarłej A.T. Choć postanowienie stwierdzające nabycie spadku ma charakter deklaratoryjny, to jednak stosownie do brzmienia art. 1027 Kodeksu cywilnego jest ono jedynym (obok zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia) dowodem prawa spadkobiercy do spadku wobec osób trzecich, które nie roszczą sobie prawa do spadku. W konsekwencji, w przypadku wydania dwóch prawomocnych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tej samej osobie, spadkobiercy nie mogą legitymować się jednoznacznym, sądownym potwierdzeniem uprawnień nabytych z tytułu dziedziczenia.
W ocenie Rzecznika doszło również do naruszenia konstytucyjnej zasady zaufania do państwa oraz zasady bezpieczeństwa prawnego, wywodzonych z art. 2 Konstytucji, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Zdaniem Rzecznika ochrona wynikająca z art. 2 Konstytucji obejmuje również zaufanie uczestników obrotu do stanu prawnego ukształtowanego prawomocnym rozstrzygnięciem sądu.
Odnosząc to do rozpatrywanej sprawy należy uznać, że uczestnicy postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej A.T. mieli prawo oczekiwać, iż w przypadku kolejnego wniosku w tym samym przedmiocie, sąd uwzględni fakt uprzedniego uprawomocnienia się rozstrzygnięcia stwierdzającego porządek dziedziczenia po tym spadkodawcy. Rozpoznanie kolejnego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po tej samej osobie (a zatem w sprawie objętej powagą rzeczy osądzonej) tak, jakby była to sprawa nowa, stanowi naruszenie wynikających z Konstytucji zasad zaufania do państwa oraz bezpieczeństwa prawnego.