Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Sejmu RP oraz Przewodniczącego Komisji Środowiska Senatu RP w sprawie konieczności uregulowania zasad likwidacji nielegalnych składowisk odpadów z dnia 2020-09-28.
Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Sejmu RP oraz Przewodniczącego Komisji Środowiska Senatu RP w sprawie konieczności uregulowania zasad likwidacji nielegalnych składowisk odpadów.
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich trafiają sprawy związane z nielegalnym składowaniem i magazynowaniem odpadów, które powodują zagrożenie dla zdrowia i życia osób mieszkających w sąsiedztwie takich nielegalnych "składowisk". Choć przepisy powszechnie obowiązującego prawa przewidują mechanizmy, które pozwalają na neutralizację takiego zagrożenia, stałym problemem pozostaje finansowanie tego zadania. W przypadku braku możliwości ustalenia posiadacza odpadów, odpowiedzialnego za ich usunięcie, tudzież w razie "niewypłacalności" ustalonego posiadacza, finansowe odium usunięcia nielegalnie składowanych i magazynowanych odpadów spada co do zasady na barki gminy, która realizuje je albo w trybie zastępczego wykonania decyzji nakładającej obowiązek usunięcia odpadów, albo w oparciu o dodany w ubiegłym roku do ustawy o odpadach art. 26a.
Koszt usunięcia i neutralizacji nielegalnie składowanych lub magazynowanych odpadów jest wysoki. Jeżeli mamy do czynienia z odpadami niebezpiecznymi, ich usunięcie i zagospodarowanie może wymagać przeznaczenia setek tysięcy a nawet milionów złotych. Koszty te przekraczają możliwości większości gmin dotkniętych problemem. W rezultacie, nielegalne "składowiska" często przez wiele lat pozostają zagrożeniem dla okolicznych mieszkańców.
Dostrzegając te problemy, przed ponad dwoma laty Rzecznik podjął korespondencję z kierownictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, instytucji powołanej do finansowania ochrony środowiska. Niestety, z informacji uzyskanych przez RPO wynika, że Fundusz nie zapewnia i nie zamierza zapewnić jednostkom samorządu terytorialnego efektywnego źródła finansowania usuwania odpadów. Fundusz powołuje się bowiem na konieczność zapewnienia stosowania zasady "zanieczyszczający płaci" stwierdzając, że nie może być ze środków publicznych finansowane usuwanie odpadów z "prywatnych" nieruchomości. Nie dostrzega jednocześnie, że w przypadkach, których dotyczy prowadzona korespondencja, koszty usuwania odpadów (o ile w ogóle dochodzi do usunięcia odpadów) i tak są pokrywane ze środków publicznych, tyle że nie centralnych, a lokalnych - samorządowych.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do komisji parlamentarnych o pochylenie się nad omawianym problemem.