Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie obowiązku zgłoszenia zmiany danych wojskowych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek w sprawie konieczności zgłoszenia zmiany danych przez osoby podlegające obowiązkowi czynnej służby wojskowej. Wnioskodawca podnosi, że niedopełnienie tego obowiązku stanowi przestępstwo, co powoduje nadmierną represyjność (szczególnie w zakresie wojskowego obowiązku meldunkowego). W kontekście tzw. "cywilnego obowiązku meldunkowego" wszelkie sankcje o charakterze represyjnym zostały już zniesione. W ocenie wnioskodawcy aktualnie brakuje przepisów, które korelowałyby zgłoszenia dokonywane przez obywateli z obowiązkiem przekazania odpowiednich danych przez np. urząd gminy czy urząd stanu cywilnego do wojskowych komendantów uzupełnień (wymiana danych pomiędzy administracją cywilną a wojskową). Dodatkowo wnioskodawca podnosi, że świadomość społeczna wojskowego obowiązku meldunkowego jest niewielka, a tożsamy efekt można osiągnąć poprzez lepszą współpracę administracji cywilnej i wojskowej - w zakresie aktualizacji danych wynikających z art. 53 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (dalej jako: ustawa).

Rzecznik wskazał, że konstytucyjny obowiązek obrony (art. 85 Konstytucji) ma charakter powszechny, który wyraża się nie tylko tym, że podlegają mu wszyscy obywatele RP, na zasadach określonych w ustawie, lecz także w jego szerokim zasięgu przedmiotowym, obejmującym wszystkie zadania i powinności, jakich wymaga obrona ojczyzny w stosunku do obywateli zdolnych do ich wykonywania. Powszechnemu obowiązkowi obrony podlegają wszyscy obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku.

Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia zmiany nazwiska, wykształcenia czy zawodu, miejsca zamieszkania, adresu do korespondencji czy wyjazdu za granicę powyżej sześciu miesięcy w rozumieniu art. 224 pkt 4 ustawy stanowi przestępstwo. W ocenie Rzecznika regulacja taka nie przystaje do aktualnych warunków społecznych i stanowi rzeczywiście zbyt daleko idącą represyjność w stosunku do adresata tej normy prawnej. Jak słusznie podnosi wnioskodawca, podobny skutek może osiągnąć ustawodawca poprzez lepszą koordynację przepływu informacji o zmianie danych pomiędzy administracją wojskową a cywilną.

Rzecznik zwrócił się zatem do Ministra z prośbą o rozważenie zmiany bądź uchylenia art. 224 pkt 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, a także rozważanie możliwości usprawnienia przepływu danych pomiędzy administracją wojskową a cywilną.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 19 listopada 2020 r. wyjaśnił, że nieadekwatność danych w bazie PESEL, zwłaszcza adresowych, względem stanu faktycznego, w praktyce wpływa negatywnie na działalność organów administracji wojskowej, gdyż stan ten powoduje, że ewidencję wojskową tych osób prowadzą niewłaściwi wojskowi komendanci uzupełnień, a korespondencja, w tym mobilizacyjna, kierowana pod adresy uwidocznione w bazie PESEL zwracana jest jako nieodebrana. W kontekście zadań wykonywanych przez terenowe organy administracji wojskowej odczuwalnym jest, że ze względu na często zdarzające się przypadki nieinformowania właściwych urzędów meldunkowych o zmianie miejsc zamieszkania lub czasowym pobycie za granicą, typowanie przez wojskowych komendantów uzupełnień osób celem nałożenia obowiązku świadczeń osobistych na rzecz Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej znacznie wydłuża ten proces. Taka sytuacja w dłuższej perspektywie doprowadza do obniżenia zdolności obronnej kraju ze względu na brak skutecznego doręczania kart powołania do odbycia szkolenia wojskowego, nakładania świadczeń osobistych i rzeczowych lub nawet odbycia czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji lub wojny. Wobec powyższego usprawnienie procesu wymiany danych pomiędzy organami administracji wojskowej i cywilnej jest możliwe, ale przy założeniu, że stopień kompletności i adekwatności danych posiadanych przez administrację cywilną odpowiadałby potrzebom Sił Zbrojnych RP. Mając na uwadze niniejsze wyjaśnienia, w ocenie resortu obrony narodowej przepis art. 224 pkt 4 ustawy nie wymaga aktualnie zmiany ponieważ jego dotychczasowe brzmienie jest niezbędne do wypełniania przez obywateli obowiązków informacyjnych mających żywotne znaczenie dla zapewnienia potrzeb obronnych państwa.