Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w przedmiocie uzupełnienia postanowienia.

Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2019 r., Sąd Rejonowy w pkt I przywrócił Rzecznikowi Praw Obywatelskich termin do złożenia wniosku o uzupełnienie postanowienia z dnia 18 grudnia 2018 r., a w pkt II postanowienia oddalił wniosek o uzupełnienie tego postanowienia. Sąd oddalił wniosek Rzecznika o uzupełnienie postanowienia, albowiem zgodnie z art. 351 § Kodeksu postępowania cywilnego sąd może uzupełnić postanowienie, jeśli nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu. Przepis art. 9 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym stanowi, że sąd może orzec o wyłączeniu zamieszczenia danych o osobie, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy, a nie że z urzędu powinien zamieścić takie orzeczenie. Z tych względów Sąd uznał, że nie ma podstaw do uzupełnienia orzeczenia.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich orzeczenie w zaskarżonej części jest błędne, gdyż pomija okoliczność, że zasada działania "z urzędu", w tym podejmowania rozstrzygnięć nakierowanych na dobro nieletniego, jest kluczową zasadą determinującą przebieg postępowania prowadzonego przez sąd rodzinny w postępowaniu w sprawach nieletnich. Należy także zauważyć, że stanowisko Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zupełnie wyłącza możliwość kwestionowania przez nieletniego skutku orzeczenia w postaci umieszczenia danych nieletniego w Rejestrze. Dopóki nie istnieje substrat orzeczenia, dopóty strona nie możliwości jego zaskarżenia. Jeśli więc sąd nie orzeknie o wyłączeniu danych, strony postępowania nie mogą takiego orzeczenia zaskarżyć.

Założenie, że wniosek strony o uzupełnienie orzeczenia jest niedopuszczalny, gdyż sąd nie ma obowiązku z urzędu o tym orzec, prowadzi do nieakceptowalnych konsekwencji w postaci pozbawienia stron postępowania jakiejkolwiek drogi odwoławczej. Możliwość kwestionowania skutków orzeczenia pojawia się wyłącznie w przypadku wniesienia apelacji, dotyczącej zasadniczej części orzeczenia, tymczasem dla kwestionowania innych środków orzeczonych przez sąd może nie być żadnych prawnych podstaw. Strona postępowania często nie jest świadoma skutków orzeczenia sądu, w toku postępowania nieletni nie jest na żadnym jego etapie informowany o tak dolegliwym środku, jakim jest umieszczenie w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Nie ma więc możliwości podjęcia skutecznej ochrony przysługujących mu praw i przedstawienia argumentacji odnoszącej się właśnie do kwestii umieszczenia w Rejestrze. Takie ukształtowanie przepisów procesowych stoi w sprzeczności z przepisami Konwencji o prawach dziecka.

Dodatkowo, zarówno nieletni, jak i pokrzywdzony, mają bardzo ograniczone możliwości kwestionowania skutku orzeczenia w postaci zamieszczenia danych w rejestrze, skoro o skutku tym sąd nie orzeka. Wniosek o uzupełnienie orzeczenia stanowi w zasadzie jedyny środek prawny, który pozwala stronom na kwestionowanie ustaleń sądu, do pewnego stopnia niweluje on skutki braku właściwej informacji w trakcie trwającego postępowania. Tymczasem w niniejszej sprawie Sąd pozbawił strony postępowania tego środka.