Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie warunków odbywania kwarantanny w związku ze stwierdzeniem narażenia na zakażenie wirusem SARS-CoV-2 z dnia 2020-10-29.
Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie warunków odbywania kwarantanny w związku ze stwierdzeniem narażenia na zakażenie wirusem SARS-CoV-2.
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich napływają coraz liczniejsze skargi obywateli dotyczące obowiązku i warunków odbywania kwarantanny w związku ze stwierdzeniem narażenia na zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Dużym problemem dla obywateli jest brak jednoznacznej informacji o tym, od którego momentu ten obowiązek na nich spoczywa, a także kiedy się on kończy. Jego rozwiązanie jest konieczne, a to ze względu na powtarzające się przypadki opóźnionego kontaktu ze strony podmiotów odpowiedzialnych za zwalczanie epidemii, w przedmiocie objęcia danych osób obowiązkiem kwarantanny.
Jak wynika ze skarg kierowanych do Biura RPO, a także doniesień medialnych, kontakt ten następuje częstokroć dopiero po kilku dniach od ustalenia źródła zakażenia (czyli osoby z wynikiem dodatnim testu na SARS-CoV-2) - nawet jeśli mowa jest o członkach rodziny wspólnie zamieszkujących z zakażonym lub jeśli osoby mające styczność z zakażonym same o tym zawiadamiały Inspekcję Sanitarną.
Rzecznik zdaje sobie sprawę, iż w obecnej sytuacji epidemicznej, pracownicy Inspekcji Sanitarnej są przeciążeni pracą i mają trudności w niezwłocznym realizowaniu swoich zadań, w tym, w reagowaniu na każdy sygnał o ognisku zakażenia. Jednak nie można zignorować faktu, iż powoduje to niepokój, dezorientację i brak poczucia bezpieczeństwa u obywateli, a przede wszystkim konkretne komplikacje, jeśli chodzi o organizację życia zawodowego i rodzinnego.
Sprawy nie ułatwiają przepisy prawa epidemicznego, które w swojej konstrukcji nie pozwalają na udzielenie jasnej odpowiedzi na pytania o charakter prawny obowiązku kwarantanny, ramy czasowe jej obowiązywania, a co za tym wszystkim idzie - warunki odpowiedzialności prawnej za jego naruszenie. Udzielenie tej odpowiedzi stało się jeszcze trudniejsze po ostatniej zmianie przepisów regulujących obostrzenia epidemiczne.
Rzecznik zauważył, iż z przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej jako: "ustawa") wynika, że: Do objęcia obowiązkową kwarantanną konieczne jest wydanie decyzji administracyjnej przez organ Inspekcji Sanitarnej; O wydaniu decyzji o obowiązku kwarantanny pracownik Inspekcji Sanitarnej może zawiadomić m.in. w formie "ustnej" (np. przez telefon); Z chwilą zawiadomienia o wydaniu decyzji (np. odbycia rozmowy telefonicznej), osoba jest objęta obowiązkiem kwarantanny; Osoba objęta obowiązkiem kwarantanny ma fizycznie otrzymać dokument decyzji, kiedy to będzie możliwe.
Tymczasem z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem z dnia 23 października 2020 r. zdaje się wynikać, że obecnie, do zaistnienia obowiązku kwarantanny nie jest potrzebne wydanie przez Inspekcję Sanitarną decyzji administracyjnej, nawet w formie ustnej. Trudno to jednak stwierdzić z całą pewnością, jeśli mieć na uwadze brzmienie ust. 1 § 3b rozporządzenia, gdyż jest w nim w zasadzie mowa o zamieszczaniu informacji o objęciu kwarantanną w systemie, a nie o objęciu obowiązkiem kwarantanny, a w zdaniu następnym o niewydawaniu decyzji organu inspekcji sanitarnej - bez sprecyzowania przedmiotu decyzji.
Okres kwarantanny może obecnie trwać maksymalnie do 10 dni od ostatniego dnia narażenia lub styczności, oraz że okres ten w każdym przypadku wyznacza inspektor sanitarny, dostosowując go do indywidualnych okoliczności. Wiemy także, że wyznaczony okres obowiązkowej kwarantanny, inspektor sanitarny może następnie skrócić. Jak wynika ze skarg kierowanych do Rzecznika, obywatele są jednak w przeważającej liczbie przekonani, iż na mocy ww. przepisów rozporządzenia (zmienionych 2 września 2020 r.) mogą zostać "zamknięci" w domach nie dłużej niż na 10 dni od momentu zetknięcia się ze źródłem zakażenia, nie tylko bez konieczności uzyskania decyzji (informacji) inspektora sanitarnego o odwołaniu kwarantanny, ale także - o jej rozpoczęciu. Tym samym, otrzymując urzędową informację o kwarantannie z opóźnieniem, nie mogą się pogodzić z wyznaczonymi datami jej obowiązywania.
Zdarzają się także przypadki, gdy jeden z członków rodziny zostaje objęty obowiązkiem kwarantanny, a reszta, nawet wspólnie zamieszkująca, jest całkowicie, lub czasowo "zapomniana" przez Inspekcję Sanitarną. Innymi słowy, objęcie kwarantanną wszystkich domowników nie następuje tutaj automatycznie - czasem w ogóle, a czasem z kilkudniowym opóźnieniem. Często dotyczy to nawet rodziców dziecka wysłanego na kwarantannę w związku ze stwierdzeniem ogniska zakażenia w szkole. Abstrahując od wątpliwości natury epidemicznej w zakresie takiego postępowania Inspekcji Sanitarnej, w opisanej sytuacji, rodzice dziecka mogą mieć słuszne obawy, iż ich nieobecność w pracy z powodu konieczności opieki nad dziećmi objętymi kwarantanną (bez kwarantanny nałożonej na ich samych albo nałożonej lecz w innych datach), nie zostanie uznana przez pracodawcę za usprawiedliwioną. Trudność ustalenia ram czasowych obowiązku kwarantanny stawia ponadto pod znakiem zapytania wypłatę świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.
Rzecznik zwrócił uwagę, że z narażaniem innych osób na zakażenie wiąże się odpowiedzialność karna (art. 165 § 1 pkt 1 Kodeksu karnego), wykroczeniowa (art. 54 i art. 116 Kodeksu wykroczeń) oraz, w świetle przepisów epidemicznych także administracyjna - w postaci dolegliwych kar pieniężnych (art. 15 zzzn. ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych). Dlatego też, jednoznaczne określenie momentu, w którym po stronie obywatela powstaje obowiązek udania się na kwarantannę, ma kardynalne znaczenie.
Rzecznik zwrócił się zatem do Ministra z prośbą o pilne zainicjowanie prac legislacyjnych mających na celu uchwalenie przepisów prawa w przedmiotowym zakresie.