Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie realizacji obowiązku alimentacyjnego.

W początkowym okresie epidemii COVID-19 Rzecznik Praw Obywatelskich zwracał się do resortu sprawiedliwości w licznych kwestiach, związanych z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości w dobie ograniczeń pandemicznych. Szczególnie wrażliwą, zdaniem Rzecznika, była i jest sfera stosunków rodzinnych, regulowanych przez orzeczenia sądów powszechnych, a zwłaszcza kwestii alimentów oraz kontaktów.

Obecnie, w związku z zasadniczym wzrostem liczby zakażeń, znacznie poważniejszych w skali i skutkach, wskazane przez Rzecznika kwestie alimentów i kontaktów są jeszcze bardziej istotne. Jak wynika z doniesień medialnych, kolejne sądy podejmują decyzje o zdjęciu w najbliższym okresie spraw z wokand. Stan taki może się rozszerzyć i przedłużyć. Obowiązujące podczas pierwszej fali epidemii przepisy dotyczące katalogu spraw pilnych, rozpoznawanych przez sądy powszechne w stanie epidemii, utraciły tymczasem moc prawną i nie zostały zastąpione innymi rozwiązaniami.

W związku z tym aktualny jest wniosek RPO z wskazanych na wstępie wystąpień, że w ewentualnie przygotowywanych na czas "zamknięcia" sądów przepisach katalog spraw pilnych powinien zawierać sprawy dotyczące realizacji oraz wysokości obowiązku alimentacyjnego, jak również sprawy wykonywania orzeczonych sądownie bądź ugodą kontaktów między dzieckiem a członkiem rodziny (najczęściej rodzicem).

W kwestii kontaktów wymaga również uregulowania na czas trwania stanu epidemii sprawa kontaktów transgranicznych - a konkretnie wyłączenia z obowiązku odbywania kwarantanny, w razie wydania rozporządzenia Rady Ministrów, na podstawie art. 46a i 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, rodziców i dzieci, wykonujących ustalone orzeczeniem sądu lub ugodą sądową kontakty transgraniczne.

Ponadto, nadal aktualnym pozostaje postulat szybkiego wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji tablic alimentacyjnych. Rozwiązanie takie - właśnie w sytuacji epidemii czy innej klęski żywiołowej - pozwoliłoby na szybką reakcję właściwego ministra i zmianę wysokości podstawowych alimentów w skali kraju drogą zmiany rozporządzenia (bądź załącznika do rozporządzenia).

Zasadne wydaje się także objęcie katalogiem spraw pilnych spraw o przysposobienie, w których postępowanie jest już w fazie końcowej i do jego zakończenia wystarczy przeprowadzenie jednej czy dwóch rozpraw.

W związku z powyższym, Rzecznik ponownie zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie zasadności podjęcia kroków legislacyjnych w opisanych powyżej sprawach oraz o poinformowanie o zajętym stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 18 grudnia 2020 r., odnosząc się do propozycji wprowadzenia do katalogu spraw pilnych, o których mowa w art. 14a ust. 4 ustawy o COVID-19, spraw o alimenty oraz o przysposobienie, wskazał, że zgodnie z dodanym przez art. 46 pkt 21 ustawy Tarcza 3.0 do ustawy o COVID-19 art. 15zzs1 – aktualnie istnieje możliwość przeprowadzania rozpraw i posiedzeń jawnych we wszystkich rodzajach spraw, o ile nie spowoduje to nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim uczestniczących. Wobec powyższego brak jest potrzeby wprowadzania w obowiązujących regulacjach prawnych postulowanych przez Rzecznika zmian. Powyższa argumentacja jest także adekwatna do spraw o wykonywanie kontaktów z dziećmi. Wszystkie orzeczenia sądów w tym zakresie pozostają w mocy, a odmowa wykonania orzeczenia może wynikać jedynie z zakazów związanych z zastosowaniem kwarantanny lub hospitalizacją dziecka bądź rodzica. Odnosząc się do zagadnienia nierozpoznawanych przez sądy spraw o przysposobienie po wdrożeniu przez rząd obostrzeń mających przeciwdziałać epidemii koronawirusa SARS-Cov-2, aktualnie brak jest przeszkód, by sprawy te były rozpoznawane w trybie opisanym powyżej, a tym samym dobro dzieci oczekujących na przysposobienie jest należycie zabezpieczone. W związku z postulatem ponownego rozważenia i szybkiego wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji tabel alimentacyjnych Podsekretarz Stanu poinformował także, że prace obejmujące wskazane rozwiązania prowadzone przy projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, jak i cały projekt – z uwagi na upływ kadencji Sejmu – zostały objęte dyskontynuacją. W Ministerstwie Sprawiedliwości ponownie podjęto prace zmierzające do reformy prawa rodzinnego, w tym również w obszarze realizacji obowiązku alimentacyjnego.