Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie sprawowania przez rodziców pieczy naprzemiennej nad małoletnim dzieckiem.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi oraz wnioski obywateli dotyczące formy sprawowania pieczy, zwanej opieką czy pieczą naprzemienną, nad małoletnim dzieckiem przez rodziców po rozpadzie ich związku. Taka forma opieki dopuszczona jest przez przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, lecz nie bezpośrednio, jako element tzw. planu wychowawczego, czyli pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem.

Termin "opieka naprzemienna", niewymieniony w tekście Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, pojawia się w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jednak bez jakiejkolwiek definicji czy dookreślenia. Ponadto w art. 59822 Kodeksu postępowania cywilnego mowa jest o "orzeczeniu, w którym sąd określił, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach". Należy domniemywać, że przepis ten, wprowadzony ustawą z 25 czerwca 2015 r. dotyczyć ma właśnie opieki naprzemiennej - jednak trzeba podkreślić, że także w Kodeksie postępowania cywilnego określenie takie nigdzie nie pada. Tym samym w materii tej panuje obecnie duża niepewność prawna, prowadząca - jak wynika z doniesień prasowych - do różnego traktowania obywateli przez organy administracji publicznej oraz sądy.

Zdaniem Rzecznika definicja instytucji opieki naprzemiennej mogłaby znaleźć się np. w rozszerzeniu treści art. 58 § 1a oraz art. 107 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i przyjąć treść zbliżoną do następującej: "Sąd, pozostawiając władzę rodzicielską obojgu rodzicom i jeśli dobro dziecka za tym przemawia, może określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach (opieka naprzemienna)". Takie sformułowanie ma tę zaletę, że nawiązuje do funkcjonującego sformułowania w art. 59822 Kodeksu postępowania cywilnego, ograniczając tym samym wątpliwości interpretacyjne.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w przedmiotowej sprawie oraz o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu zdefiniowanie w polskim systemie prawnym instytucji opieki naprzemiennej.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 23 czerwca 2017 r. wskazał, że pojęcie "opieka naprzemienna" odnosi się do pieczy naprzemiennej, jako części władzy rodzicielskiej. W ocenie resortu sprawiedliwości propozycja ustawowego zdefiniowania tego rodzaju opieki prowadziłaby do wyłączenia uznania za pieczę naprzemienną sprawowania jej przez rodziców pozostających w rozłączeniu, którzy dokonali zgodnych ustaleń w tym zakresie bez udziału sądu. Należy zauważyć, że wedle obowiązujących przepisów prawa to sami rodzice, w pierwszej kolejności, powinni decydować o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania z dzieckiem kontaktów i nawet przy braku porozumienia sąd rozstrzyga o wspólnym wykonywaniu tej władzy przez rodziców i utrzymywaniu z dzieckiem kontaktów, mając na względzie prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Wobec powyższego nie wydaje się celowe podejmowanie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu zdefiniowanie w polskim systemie prawnym instytucji opieki naprzemiennej.