Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sposobu identyfikacji nieumundurowanych funkcjonariuszy policji.

Rzecznik Praw Obywatelskich z niepokojem obserwuje odbywające się w całej Polsce spontaniczne zgromadzenia, związane z zakwestionowaniem przepisów aborcyjnych przez Trybunał Konstytucyjny oraz podejmowane w ich trakcie działania ze strony Policji. Dochodzi do eskalacji rozwiązań siłowych stosowaną przez funkcjonariuszy policji wobec demonstrantów. Skłania to Rzecznika do refleksji nad wdrożonymi środkami zapobiegawczymi, istotnymi z punktu widzenia zakazu tortur oraz okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz karania. Zakaz ten ma bowiem charakter absolutny i nie może być zniesiony w żadnej sytuacji, w tym w czasie wojny, zagrożenia terrorystycznego, stanu wyjątkowego, epidemii, czy innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu obywateli.

Obowiązki Państwa w tym zakresie obejmują dwa aspekty - materialny oraz proceduralny. Państwo ma zatem obowiązek podjęcia odpowiednich działań prewencyjnych, jak i wszechstronnego wyjaśnienia każdej sprawy, w której pojawiają się zarzuty naruszenia tego zakazu. W tym kontekście ważną rolę odgrywa możliwość identyfikacji funkcjonariuszy ochraniających manifestacje i podejmujących interwencje wobec osób dopuszczających się naruszeń prawa. Zdaniem Rzecznika obowiązujące przepisy prawa i praktyka nie zabezpieczają w tym wypadku interesu obywateli w sposób należyty i w związku z tym wymagają zmiany.

Zgodnie z § 28 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie umundurowania policjantów, znaków identyfikacyjnych indywidualnych i imiennych nie umieszcza się na mundurach policjantów występujących w pododdziale zwartym. Taka sytuacja sprzyja anonimowości i może utrudniać identyfikację funkcjonariuszy, w szczególności, gdy a twarze funkcjonariuszy są zasłonięte, w związku ze stanem pandemii COVID-19. W takich warunkach identyfikacja policjanta, który występuje w pododdziale zwartym i przekracza swoje uprawnienia jest utrudniona i w rezultacie może doprowadzić do bezkarności sprawcy. Analogiczna sytuacja dotyczy nieumundurowanych funkcjonariuszy podejmujących działania w czasie zgromadzeń. Warto podkreślić, że zarówno ustawa o Policji, jak i rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów wymagają jedynie, by nieumundurowany funkcjonariusz Policji okazał legitymację służbową, umożliwił odczytanie numeru służbowego i jego zanotowanie. Nie zawsze będzie to jednak możliwe, szczególnie podczas zbiorowych manifestacji.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o doprecyzowanie przepisów oraz praktyki w zakresie sposobu identyfikacji funkcjonariuszy oraz zapewnienie, by wszyscy policjanci (zarówno umundurowani, jak i nieumundurowani) posiadali znaki identyfikacji indywidualnej.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 2 lutego 2023 r. wyjaśnił m.in., że na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów funkcjonariusz, który przystępuje do realizacji obowiązków służbowych związanych z wykonywaniem uprawnień wskazanych w przepisach przedmiotowego rozporządzenia, a zatem m.in. legitymowania osób, podaje swój stopień oraz imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, przyczynę podjęcia czynności służbowych, a na żądanie osoby, wobec której są one prowadzone, podstawę prawną. Funkcjonariusz nieumundurowany przy wykonywaniu uprawnień, o których mowa powyżej, innych niż określone w art. 61 ustawy o Policji, okazuje legitymację służbową, a na żądanie osoby, wobec której podjęto działania, okazuje ją w sposób umożliwiający odnotowanie danych w niej zawartych (§ 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów). Podkreślenia ponadto wymaga, że zgodnie z art. 20a ust. 1 ustawy o Policji, w związku z wykonywaniem czynności wymienionych w art. 1 ust. 2 przywołanej ustawy, Policja zapewnia ochronę form i metod realizacji zadań, informacji oraz własnych obiektów i danych identyfikujących policjantów. W ocenie resortu obowiązujące w omawianym zakresie uregulowania prawne są zatem wystarczające.