Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2020-12-14.
Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
Dnia 5 lutego 2020 r. Strona wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad babcią. Wraz z wnioskiem złożyła oświadczenie, w którym wskazała, że zrezygnuje z pobierania specjalnego zasiłku opiekuńczego po wydaniu pozytywnej decyzji w przedmiocie ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Rozpoznając wniosek Strony organ I instancji działający z upoważnienia Burmistrza Kierownik Działu Świadczeń Rodzinnych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wydał decyzję o odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Organ uznał, że Strona nie jest osobą uprawnioną do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż posiada uprawnienie do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Po rozpoznaniu odwołania Strony Samorządowe Kolegium Odwoławcze odmówiło przyznania Stronie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. W ocenie Kolegium przeszkodą do przyznania Stronie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego nie było pobieranie specjalnego zasiłku opiekuńczego, a brak okoliczności, które pozwoliłyby zaktualizować obowiązek alimentacyjny wnuka względem babki przed obowiązkiem alimentacyjnym jej córek. Kolegium uznało, że Strona nie wykazała, iż istnieją bezwzględne przeszkody po stronie córek wymagającej opieki, uniemożliwiające zadośćuczynić obowiązkowi alimentacyjnemu. Wojewódzki Sąd Administracyjny w całości podzielił stanowisko Kolegium, że pobieranie specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego nie stanowi przeszkody prawnej do ewentualnego przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Sąd za prawidłowe uznał również stanowisko organu administracji odnośnie braku prawnej możliwości przyznania Stronie wnioskowanego świadczenia, z uwagi na brak zaistnienia okoliczności, które pozwalałyby zaktualizować obowiązek alimentacyjny wnuka względem jego babki przed obowiązkiem alimentacyjnym jej córek.
Istota sprawy będącej przedmiotem niniejszej skargi kasacyjnej sprowadza się do ustalenia, czy Strona jest uprawniona do świadczenia pielęgnacyjnego, pomimo, że córki osoby wymagającej opieki nie zostały uznane za niepełnosprawne w stopniu znacznym, ale nie są w stanie opiekować się matką i nie są osobami ubiegającymi się ani pobierającymi świadczenie opiekuńcze. Córki babci strony oświadczyły, że stan zdrowia uniemożliwia im sprawowanie opieki nad matką. W związku z tym cały ciężar opieki nad niepełnosprawną babcią, także w aspekcie finansowym, spoczywa na wnuku, który sprawuje rzeczywistą opiekę. W tym stanie faktycznym, w ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, należało przyjąć, że zaktualizował się obowiązek alimentacyjny Strony, jako zobowiązanego w dalszej kolejności względem babci, co czyni Go osobą uprawnioną do żądanego świadczenia pielęgnacyjnego. Organ II instancji w żaden sposób nie odniósł się do tej kwestii i nie ocenił, czy córki są w stanie zapewnić matce opiekę przynajmniej na analogicznym poziomie jak wnuczek. Zaniechań tych nie zweryfikował Sąd, a co więcej, uznał nieprawidłowo, że kwestie te pozostają poza oceną zarówno Sądu, jak i organu administracji.
Zastosowana przez Sąd oraz organ II instancji wykładnia przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych doprowadziła do rozstrzygnięcia, które w świetle powszechnie akceptowanych wartości jest niesłuszne, niesprawiedliwe i nieracjonalne. Odstępstwo od sensu językowego przepisów było nie tylko prawem, ale wręcz obowiązkiem organu. Nie może zatem budzić wątpliwości, że sytuacja prawna będąca przedmiotem rozstrzygania uzasadniała konieczność kreatywnej interpretacji przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych i odstąpienia od ich literalnego sensu w celu zapewnienia zgodności wykładni przepisu z Konstytucją. W sytuacjach, gdy ściśle literalne interpretowanie zapisu ustawowego prowadzi do zniekształcenia albo wypaczenia jego treści, obowiązkiem organu stosującego prawo jest sięganie do innych sposobów wykładni. Sąd oraz organ winny były zatem podjąć próbę zinterpretowania norm prawnych odwołując się do aksjologicznej racjonalności ustawodawcy oraz kierując się systemowymi, celowościowymi bądź funkcjonalnymi regułami wykładni prawa.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił zarzutów skargi kasacyjnej, że regulacja ustawy nie pozwala na realizację norm i wartości konstytucyjnych, a względy systemowe i celowościowe w sposób jednoznaczny prowadzą do wniosków odmiennych, niż argumenty wykładni językowej, co miałoby uzasadniać pominięcie warunku wprost wprowadzonego w ustawie. Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie znajduje podstaw do kwestionowania rozstrzygnięcia ustawodawczego o różnicowaniu prawa do świadczeń rodzinnych dla opiekunów w ten sposób, że dalszym krewnym pomoc w postaci świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje tylko wówczas, gdy niepełnosprawny nie ma innej osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu lub gdy nie może ona sprawować nad nim opieki ze względu na określony stopień niepełnosprawności. W konsekwencji nie jest zasadny także zarzut skargi kasacyjnej dotyczący naruszenia przepisów postępowania. Pozbawiony podstaw jest też zarzut naruszenia art. 27 ust. 5 w zw. z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b) u.ś.r. Odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego nie została oparta na przesłance negatywnej z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b) u.ś.r. i nie ma w sprawie miejsca zbieg praw do świadczeń. Argument, że świadczenia objęte regulacją art. 27 ust. 5 u.ś.r. nie są konkurencyjne w tym znaczeniu, że uzyskanie prawa do jednego z nich nie wyklucza ubiegania się o inne z katalogu uprawnień w nim wymienionych nie zwalnia organu od badania, czy spełnione zostały przesłanki określone w przepisach regulujących przyznanie określonego świadczenia. Ta kwestia została prawidłowo przedstawiona przez Sąd I instancji.