Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich



Wystąpienie do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie zakupu Polska Press przez PKN Orlen z dnia 2020-12-16.

Adresat:
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sygnatura:
VII.716.26.2020
Data sprawy:
2020-12-16
Rodzaj sprawy:
wystąpienie o charakterze generalnym (WG)
Nazwa zepołu:
Zespół Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego
Wynik sprawy:
częściowo pozytywnie ze względu na częściowe uwzgl. wystąpienia RPO
Opis sprawy:

Wystąpienie do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie zakupu Polska Press przez PKN Orlen.

Na podstawie publikacji prasowych Rzecznik powziął informację, że koncern paliwowy PKN Orlen (a więc spółka, w której Skarb Państwa sprawuje faktyczną kontrolę korporacyjną, mimo posiadania jedynie mniejszościowych udziałów własnościowych) złożył do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniosek o zgodę na ogłoszone w ubiegłym tygodniu kupno wydawnictwa prasowo-internetowego Polska Press. Do wydawnictwa tego należy 20 spośród 24 lokalnych dzienników wydawanych w Polsce, a także 120 tygodników lokalnych oraz 500 witryn internetowych. Sfinalizowanie tej transakcji jest uzależnione od pozytywnej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Rzecznik zauważył, że odbiorcy informacji dystrybuowanych za pośrednictwem prasy lokalnej i lokalnych witryn internetowych odpowiadają legalnej definicji konsumenta (art. 221 k. c.). W związku z tym pod ochroną prawa pozostaje ich oczekiwanie, że prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, będzie korzystała z wolności wypowiedzi i będzie urzeczywistniała ich prawo do rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej (art. 1 Prawa prasowego). Obowiązkiem organów państwa jest zaś stwarzanie prasie warunków niezbędnych do wykonywania jej funkcji i zadań, w tym umożliwienie działalności redakcjom dzienników i czasopism zróżnicowanych pod względem programu, zakresu tematycznego i prezentowanych postaw (art. 2 Prawa prasowego).

Obowiązki informacyjne państwa wobec społeczeństwa realizuje na rynku prasowym Polska Agencja Prasowa. Zgodnie z ustawą o PAP, uzyskuje i przekazuje ona rzetelne, obiektywne i wszechstronne informacje z kraju i zagranicy. Umożliwia także organom państwa prezentowanie stanowisk w ważnych sprawach państwowych. Powstaje uzasadnione pytanie, czy i w jakim zakresie państwo - poprzez kontrolowane przez siebie podmioty gospodarcze, w tym spółki Skarbu Państwa - może wykonywać inne podstawowe funkcje prasy, skoro ustawa o PAP już realizuje prawo obywateli do rzetelnego informowania. Jest to także pytanie o to, na ile państwo - realizując swe uprawnienia właścicielskie - jest w stanie urzeczywistnić poprzez te spółki, działające jako wydawcy prasy, prawo obywateli do jawności życia publicznego, kontroli i krytyki społecznej.

Rzecznik podkreślił, że konstytucyjna wolność prasy musi być w sposób oczywisty pojmowana jako przeciwieństwo zależności, także zależności od władzy politycznej. Ten, kto jest zależny nie może być bowiem w pełni wolny. W związku z powyższym tak rozumiana zasada wolności prasy wyklucza prawne podporządkowanie prasy władzom politycznym i podmiotom kontrolowanym bezpośrednio bądź pośrednio przez władze polityczne.

Rzecznik zauważył ponadto, że w związku ze wskazaną transakcją spółka PKN Orlen przejmie nie tylko funkcję wydawcy prasy, lecz prowadzić także będzie działalność gospodarczą, której zakres przedmiotowy obejmować będzie druk prasy (zakup sześciu drukarni). Oznacza to, że spółka ta będzie miała wpływ na druk także konkurencyjnych, lokalnych tytułów prasowych. Wymaga to dodatkowego zbadania, w jaki sposób te fakt przełoży się na niezakłóconą konkurencję na poszczególnych, lokalnych rynkach prasowych. Zakup przez PKN Orlen wydawnictwa prasowo-internetowego Polska Press wymaga również analizy z punktu widzenia wpływu tej transakcji na rynek reklamowy.

Rzecznik przedstawił Prezesowi UOKiK niniejsze uwagi w celu zapewnienia skutecznej ochrony w toku prowadzonego postępowania zasad uczciwej i wolnej od nacisków politycznych konkurencji na rynku prasowym, prawa obywateli jako konsumentów na rynku prasowym do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej, a także wolności prasy (art. 14 Konstytucji) oraz wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art. 54 ust. 1 Konstytucji).

 
Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:


Data odpowiedzi:
2020-12-23
Opis odpowiedzi:
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w piśmie z 23 grudnia 2020 r. wskazał, iż decyzje organu antymonopolowego w sprawach dotyczących koncentracji mają na celu ocenę planowanych koncentracji wyłącznie pod kątem zachowania warunków konkurencji, bowiem tylko takie uprawnienia ustawa przyznaje Prezesowi Urzędu. Oznacza to, że Prezes Urzędu nie ma możliwości oceny innych aspektów projektowanej transakcji w tym np. oceny wpływu koncentracji na pluralizm mediów. Jednocześnie zapewnił, że postępowanie w sprawie przejęcia przez Polski Koncern Naftowy ORLEN S. A. z siedzibą w Płocku kontroli nad Polska Press sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, podobnie jak w każdej innej, toczy się z zachowaniem obowiązującej procedury, a decyzja zostanie podjęta po przeprowadzeniu gruntownej analizy w zakresie skutków, jakie koncentracja może spowodować dla stanu konkurencji. Prezes Urzędu oceniając każdą koncentrację w zakresie jej wpływu na rynek opiera się wyłącznie na kryteriach merytorycznych wyznaczonych przepisami ustawy i przy wykorzystaniu narzędzi analitycznych stosowanych w prawie konkurencji, nie ulegając w swoich działaniach jakiejkolwiek presji politycznej, społecznej czy emocjom.