Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich



Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w przedmiocie wystosowania pisma o zwrot nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego z dnia 2020-12-22.

Adresat:
Naczelny Sąd Administracyjny
Sygnatura:
III.7065.199.2019
Data sprawy:
2020-12-22
Rodzaj sprawy:
skarga kasacyjna do NSA (NSA)
Nazwa zepołu:
Zespół Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego
Wynik sprawy:
nieuwzględnienie wystąpienia Rzecznika
Opis sprawy:

Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w przedmiocie wystosowania pisma o zwrot nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego.

Na podstawie decyzji z dnia 9 października 2008 r. Strona posiadała bezterminowe prawo do zasiłku pielęgnacyjnego. W dniu 21 marca 2019 r. działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Inspektor w Wydziale Spraw Społecznych i Świadczeń wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o informacje, czy Strona posiada prawo do dodatku pielęgnacyjnego. W odpowiedzi ZUS poinformował, że Strona jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 grudnia 2011 r. W związku z tym naczelnik pismem z dnia 30 kwietnia 2019 r., na podstawie art. 16 ust. 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zwrócił się do ZUS o zwrot niesłusznie wypłaconego Stronie w okresie od dnia 1 grudnia 2011 r. do dnia 30 kwietnia 2019 r. zasiłku pielęgnacyjnego. Organ emerytalny dokonuje potrąceń ze świadczenia emerytalnego Strony począwszy od maja 2019 r. Wskazana czynność organu administracji została przez Rzecznika Praw Obywatelskich zakwestionowana w skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2019 r. odrzucił skargę. Sąd uznał, że kwestia wypłaty emerytury o kwotę pomniejszoną o wypłacony Stronie zasiłek pielęgnacyjny, nie podlega kognicji sądów administracyjnych.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich nie można zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny. Istota sporu w sprawie będącej przedmiotem zaskarżenia sprowadza się do ustalenia, czy czynność organu administracji polegająca na skierowaniu pisma do ZUS o dokonanie potrąceń ze świadczenia emerytalno-rentowego kwoty nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego, podlega kognicji sądu administracyjnego, czy sądu powszechnego. Rzecznik zauważył, że zagadnienie „sądu właściwego” nie sprowadza się wyłącznie do określenia właściwości rzeczowej, miejscowej czy funkcjonalnej, ale dotyczy również problemu stosowania procedury odpowiedniej do materialnej istoty rozpoznawanej sprawy. Wskazanie sądu, który będzie najlepiej przygotowany do orzekania w określonego rodzaju sprawach, wymaga więc łącznego wyważenia wskazanych elementów natury ustrojowej, materialnoprawnej i proceduralnej. Za sąd właściwy w rozumieniu Konstytucji uznać zatem należy organ władzy państwowej, który uprawniony jest rzeczowo, miejscowo, funkcjonalnie i w ramach odpowiedniej procedury do sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

W tym kontekście należy zauważyć, że przedmiotem postępowania sądowego w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Przenosząc powyższe na grunt sprawy będącej przedmiotem zaskarżenia kluczową kwestią pozostaje zakres kognicji sądu powszechnego w sprawie wszczętej wskutek odwołania ubezpieczonego od decyzji obniżającej wysokość świadczenia emerytalno-rentowego w związku z potrąceniami dokonywanymi przez ZUS. Zgodnie z orzecznictwem sąd powszechny nie bada okoliczności, które wykraczają poza ramy kwestionowanej przez stronę decyzji oraz postępowania, w toku którego decyzję tą podjęto. W konsekwencji, na gruncie sprawy związanej z czynnością organu administracji polegającą na skierowaniu pisma do ZUS o potrącenie kwoty nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego zasadność skierowania tego pisma nie może stanowić przedmiotu ekstraordynaryjnej kontroli sądu powszechnego. Zakres kontroli sądowej jest bowiem ograniczony do prawidłowości dokonywania potrąceń.

 


Data odpowiedzi:
2021-05-07
Opis odpowiedzi:
Stanowisko nieuwzględnione (wyrok z 7 maja 2021 r., sygn. akt I OSK 660/21).
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd I instancji właściwie uznał, że wniesiona w niniejszej sprawie skarga na pismo (czynność) Prezydenta Miasta z 30 kwietnia 2019 r. podlega odrzuceniu, albowiem nie spełnia przesłanek dopuszczalności skargi. Według NSA Sąd I instancji właściwie stwierdził, że zaskarżone pismo nie może być uznane za akt podlegający kognicji sądu administracyjnego – samo bowiem wystąpienie przez Prezydenta do ZUS o zwrot wskazanej kwoty nie stanowi rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie – a zatem dokonana przez Sąd I instancji ocena charakteru prawnego tego pisma jest zgodna z prawem. W związku z tym skarga jako niedopuszczalna podlegała odrzuceniu. W odniesieniu do uzasadnienia skargi kasacyjnej NSA wskazał ponadto, że ustawodawca w ustawie o świadczeniach rodzinnych nie pozostawił żadnej wątpliwości co do tego, że pomniejszenie świadczenia emerytalnego (rentowego) o kwotę nadpłaconego zasiłku pielęgnacyjnego następuje z mocy prawa i oddał tę kwestię do właściwości organów emerytalno-rentowych. Nie pozostawił tu żadnych uprawnień organowi właściwemu dla świadczeń rodzinnych, a w konsekwencji dla sądów administracyjnych. Od decyzji ZUS dokonujących pomniejszenia świadczeń emerytalno-rentowych na skutek nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego, przysługuje – stosownie do art. 83 ust. 2 u.s.u.s. – odwołanie do sądu powszechnego.