Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie przewlekłości postępowań dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Polski.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich od lat wpływają liczne skargi dotyczące przewlekłości postępowań prowadzonych przez wojewodów i Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców w sprawach legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący - cudzoziemcy, reprezentujący ich pełnomocnicy, ale też pracodawcy cudzoziemców - zgłaszają, że czas oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały lub na pobyt i pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wynosi nawet kilkanaście miesięcy. Tymczasem, zgodnie z art. 35 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a), załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Do negatywnych konsekwencji spowodowanych przewlekłością toczących się w sprawach cudzoziemców postępowań należą problemy finansowe, spowodowane brakiem możliwości podjęcia pracy zarobkowej przy równoczesnym obciążeniu kosztami życia codziennego w Polsce. Efektem nadmiernie przedłużającej się procedury administracyjnej bywa również zniechęcenie pracodawcy i odstąpienie od zamiaru powierzenia cudzoziemcowi pracy. Z kolei studenci, którzy składają wniosek o pobyt czasowy przed rozpoczęciem roku akademickiego, często uzyskują kartę pobytu dopiero przed końcem roku akademickiego. To zaś uniemożliwia im wyjazd do rodziny, do kraju pochodzenia, w czasie przerw semestralnych. Ze skarg wynika również, że pomimo korzystania przez cudzoziemców z przysługujących im prawnych środków działania, tj. prawa do wniesienia ponaglenia, zagwarantowanego w art. 37 k.p.a, toczące się postępowania nie kończą się w terminie wyznaczonym przez organ wyższego stopnia. Ponaglenie złożone do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców, jako organu prowadzącego postępowanie, nie gwarantuje przyspieszenia wydania decyzji. W ocenie skarżących i ich pełnomocników przewlekłości towarzyszy też chaos organizacyjny w urzędach wojewódzkich.

Na nieprzygotowanie administracji publicznej do obsługi migrantów wskazuje również Informacja Najwyższej Izby Kontroli pn. "Przygotowanie administracji publicznej do obsługi cudzoziemców", która potwierdza, że wojewodowie oraz Szef Urzędu ds. Cudzoziemców nie przestrzegają wymaganych prawem terminów załatwienia sprawy.

Niepokój Rzecznika budzi też średni czas rozpatrywania składanych przez migrantów wniosków o legalizację pobytu. Z udostępnionych przez urzędy wojewódzkie informacji wynika, że na przestrzeni ostatnich lat również w tym zakresie statystyki nie uległy poprawie. W przypadku dwuinstancyjnego toku rozpatrywania sprawy, cudzoziemcy mogą czekać na ostateczną decyzję w ich sprawie nawet ponad 2 lata. W tym czasie ich sytuacja życiowa może się diametralnie zmienić. Opisywane w listach do Biura RPO przypadki wskazują, że migranci np. kończą studia, są zmuszeni zmienić pracodawcę zniechęconego przedłużającym się postępowaniem, tracą albo zmieniają podstawy prawne pobytu, co skutkuje zmianą podstawy wniosku i w konsekwencji rozpoczęciem nowej procedury. Niepewność terminu wydania decyzji powoduje, że migranci nie mogą budować i rozwijać życia rodzinnego i prywatnego w Polsce.

W opinii Rzecznika niezbędne jest kompleksowe podejście do problemu - zarówno na poziomie uwzględnienia tematu przewlekłości w planowaniu polityki budżetowej państwa, jak i wprowadzenia informatyzacji postępowań legalizacyjnych jako zasady - przede wszystkim w sprawach dotyczących legalizacji zatrudnienia. Aby zminimalizować negatywne skutki niewydolności urzędów warto też rozważyć wprowadzenie pewnych udogodnień dla stron postępowań, w zakresie np. przyznania wszystkim cudzoziemcom prawa do pracy od momentu złożenia wniosku, nie tylko w przypadkach wskazanych w art. 88g ust. 1a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, czy udzielania zezwoleń na pobyt i pracę w ramach określonej branży, a nie, jak dotychczas, na pracę u konkretnego pracodawcy. Bez wątpienia dużym ułatwieniem w przypadkach przedłużania ważności udzielonych już wcześniej zezwoleń na pobyt w Polsce byłoby też zmniejszenie liczby dokumentów wymaganych od cudzoziemców w kolejnych postępowaniach.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o pilne podjęcie działań w przedmiotowym zakresie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 19 marca 2021 r. poinformował, że w resorcie trwają analizy, których celem będzie znalezienie rozwiązań legislacyjnych usprawniających procedury legalizacyjne przy jednoczesnym uwzględnieniu kwestii bezpieczeństwa państwa. Odnosząc się do kwestii dotyczącej podróżowania na podstawie stempla potwierdzającego złożenie wniosku o wydanie zezwolenia pobytowego wyjaśnił, że w trakcie trwania postępowania o udzielenie ww. zezwolenia cudzoziemiec może opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i następnie ponownie wjechać do Polski na podstawie wizy krajowej lub wizy Schengen bądź po upływie 3 miesięcy – w ramach ruchu bezwizowego, jeżeli jest obywatelem kraju, którego obywatele nie muszą posiadać wizy uprawniającej do wjazdu do naszego kraju. Nadmienił również, że w latach 2018-2020 zostały podjęte liczne, wieloaspektowe działania mające usprawnić prowadzenie postępowań administracyjnych w sprawach legalizacji pobytu cudzoziemców, m.in. zostały wzmocnione kadrowo jednostki organizacyjne urzędów wojewódzkich, odpowiedzialne za rozpatrywanie spraw z tego zakresu.