Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie organizacji systemu oświaty i realizacji prawa do nauki w czasie pandemii.

W związku z decyzją o powrocie do szkół uczniów klas I-III szkół podstawowych oraz uczniów szkół specjalnych od dnia 18 stycznia 2021 r., pojawiło się kilka kwestii, które obecnie zajmują uwagę osób szczególnie zainteresowanych sposobem organizacji systemu oświaty i realizacją prawa do nauki.

Jednym z najbardziej poważnych problemów jest uzasadniona obawa nauczycieli oraz innych pracowników szkół przed zakażeniem koronawirusem. Jak pokazują doświadczenia szkół, które stosowały się do wytycznych GIS, MEN i MZ, a nawet wypracowały bardziej restrykcyjne metody pracy, ryzyko zachorowania przez nauczycieli jest większe niż w innych grupach zawodowych. Ma to negatywne konsekwencje dla organizacji pracy szkoły, a w dalszej kolejności dla całego społeczeństwa. Dlatego też, Rzecznik Praw Obywatelskich popiera postulat zapewnienia szybkiego dostępu do szczepień dla pracowników systemu oświaty, od których zależy sprawne funkcjonowanie tej kluczowej usługi publicznej. Dotyczy to również nauczycieli i pracowników żłobków i przedszkoli, którzy wielokrotnie zgłaszali do Rzecznika skargi na nierówne traktowanie. Dla wielu z nich niezrozumiała jest decyzja o nieobjęciu ich testami na koronawirusa, odmowa ograniczenia liczebności grup przedszkolnych wraz z rozwojem epidemii, a także ustalenie wytycznych odbiegających od tych, które są stosowane w szkołach i innych placówkach.

W dalszym ciągu Rzecznik zwraca uwagę na sytuację uczniów i uczennic, dla których organizacja nauki wymuszona epidemią koronawirusa oznaczała szereg niekorzystnych zmian. Dotyczy to zwłaszcza uczniów, którzy przez ostatnie miesiące ponownie nie uczestniczyli w zdalnej edukacji.

Eksperci alarmują, że długofalowe skutki społeczne dla osiągnięć edukacyjnych uczniów, a także dla kondycji nauczycieli oraz rodziców mogą być odczuwalne przez lata. Wśród zadań, które będą wymagały zaangażowania osób odpowiedzialnych za organizację systemu oświaty, wymieniono na pierwszym miejscu problem "znikania uczniów z systemu". Według ostatnich badań Centrum Cyfrowego 48% badanych nauczycieli szkół podstawowych, liceów i techników, a w szkołach branżowych aż 58% badanych wskazało, że w edukacji zdalnej nie uczestniczy co najmniej jedno z ich uczniów i uczennic. Są także uczniowie, którzy logują się na lekcje, ale wcale w nich nie uczestniczą. Potrzebne są dalsze badania skali zjawiska wykluczenia uczniów z systemu oraz ocena działań podejmowanych w takich przypadkach przez szkoły i samorządy.

Kolejny problem wskazany przez organizacje społeczne, to pogorszenie się stanu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży (obniżenie nastroju, stany lękowe, myśli samobójcze, uzależnienie od sprzętu elektronicznego). Szkoła w dużym stopniu straciła możliwość reagowania na niepokojące sygnały, dlatego też nadal aktualne pozostaje pytanie o działania podejmowane na szczeblu centralnym w celu udzielania uczniom potrzebnego wsparcia psychologicznego. Takiej pomocy mogą wymagać również nauczyciele i nauczycielki - od ich dobrego zdrowia i samopoczucia zależy powodzenie zdalnej edukacji.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o udzielenie informacji o planowanych działaniach, w tym o wskazanie priorytetów Ministerstwa Edukacji i Nauki w zakresie systemu oświaty w związku z epidemią koronawirusa.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 18 lutego 2021 r. zauważył, że przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19 nie ustalają odgórnie jednolitych zasad organizacji kształcenia na odległość. Sposób realizacji zajęć w tym trybie pozostawiają decyzji dyrektora szkoły. Nauczanie na odległość powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów, a także możliwości szkoły. Warto podkreślić, że kształcenie na odległość, choć nie jest rozwiązaniem idealnym, pozwoliło zachować ciągłość i bezpieczeństwo procesu kształcenia w dobie pandemii. Nie znajduje uzasadnienia argument o niekonstytucyjności takiego rozwiązania czy też naruszenia podstawowych praw obywatelskich określonych grup społecznych. Natomiast kontrolę spełniania obowiązków edukacyjnych ustawa nakłada na dwa podmioty: dyrektora szkoły i gminę. Wskazane podmioty są zobowiązane do kontroli czynności wykonywanych przez rodziców dzieci, o których mowa w przepisach dotyczących obowiązków rodzicielskich. Sekretarz Stanu zapewnił jednocześnie, że resort podejmuje liczne działania służące ograniczeniu negatywnego wpływu pandemii i wynikających z niej obostrzeń w życiu społecznym na kondycję psychiczną uczniów oraz ich rodziców/opiekunów i nauczycieli.