Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego od wyroku Sądu Okręgowego wydanego w sprawie z powództwa przeciwko Ministerstwu Spraw Zagranicznych w Warszawie o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy z dnia 2021-01-19.
Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego od wyroku Sądu Okręgowego wydanego w sprawie z powództwa przeciwko Ministerstwu Spraw Zagranicznych w Warszawie o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.
Powód był zatrudniony w Ministerstwie Sprawa Zagranicznych od 16 października 1987 r. do 13 lutego 2019 r. Otrzymał on zawiadomienie o wygaśnięciu stosunku pracy z mocy prawa z dniem 5 kwietnia 2019 r. z powołaniem się na brzmienie art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Przyczyną wygaśnięcia stosunku pracy było złożenie oświadczenia lustracyjnego o treści pozytywnej na podstawie art. 7 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 11 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 i treści tych dokumentów. Powód domagał się przywrócenia go do pracy na dotychczasowym stanowisku pracy i dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz zasądzenia od pozwanego Ministerstwa Spraw Zagranicznych wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Wyrokiem z 18 października 2019 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo w całości. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji poczynione w toku postepowania, przyjmując je za własne i wyrokiem z 12 maja 2020 r. oddalił apelację.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej złożone zgodnie z prawdą oświadczenie lustracyjne o pełnieniu służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa nie pociągało za sobą negatywnych konsekwencji. Natomiast w przypadku, gdy sąd w prawomocnym orzeczeniu stwierdził fakt złożenia przez osobę lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, okoliczność ta traktowana była jako obligatoryjna przesłanka pozbawienia tej osoby funkcji publicznej. Obowiązujące wcześniej w tym zakresie reguły zakładały więc, że tylko niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne powinno spotkać się z sankcją w postaci pozbawienia danej osoby pełnienia funkcji publicznej. W tym stanie rzeczy nie ulega wątpliwości, że osoby wchodzące w skład służby zagranicznej, które przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej złożyły zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne o pracy lub pełnieniu służby w organach bezpieczeństwa lub współpracy z tymi organami, mogły oczekiwać, opierając się na gwarancjach danych im przez ustawodawcę, a także wynikających z samego celu postępowania lustracyjnego, iż treść takiego oświadczenia nie pociągnie za sobą negatywnych konsekwencji w zakresie łączącego ich z pracodawcą publicznym stosunku pracy. To oparte na racjonalnych przesłankach zaufanie do państwa i stanowionego przez to państwo prawa zostało jednak zerwane poprzez wprowadzenie do obrotu prawnego art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej.
Zdaniem Rzecznika art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej w związku z powyższym powinien być skonfrontowany z wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego pochodną zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zgodnie z tą zasadą prawo nie może stanowić swoistej pułapki zastawionej na obywatela. W przekonaniu Rzecznika usprawiedliwione i potwierdzone treścią obowiązującego prawa były zatem oczekiwania pracowników służby zagranicznej, że jeśli złożą zgodne z prawdą oświadczenia lustracyjne, to nie spowoduje to negatywnych skutków w zakresie łączącego stosunku pracy z pracodawcą publicznym.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. Skarga kasacyjna wywiedziona w niniejszej sprawie przez Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się uzasadniona. SN wskazał, iż rozpoznając sprawę ponownie Sąd Okręgowy powinien rozpoznać wszystkie zarzuty apelacji, w szczególności te, które zostały przez niego pominięte, a dotyczą oceny konstytucyjności przepisów ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, w wyniku czego dokona oceny, czy przepisy te są zgodne z Konstytucją w zakresie wskazanym w apelacji powoda. Sąd II instancji powinien skupić się na dokonaniu oceny, czy w przypadku wspomnianej ustawy przyjęte rozwiązanie, polegające na wygaszeniu stosunków pracy pracowników, którzy zostali objęci jej zastosowaniem, a które to rozwiązanie w sposób istotny ogranicza ochronę pracy tych pracowników, odpowiada podstawowym zasadom Konstytucji, która przewiduje ochronę pracy i czy jest ono proporcjonalne do celu, jaki ma być osiągnięty za jego pomocą.