Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zgodności z Konstytucją przepisów ustawy szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych z dnia 2021-01-28.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zgodności z Konstytucją przepisów ustawy szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że wynikające z zaskarżonych przepisów wyłączenie możliwości zwrotu nieruchomości przejętej na potrzeby budowy dróg publicznych na podstawie specustawy drogowej z 2003 r. pozostaje w sprzeczności z konstytucyjnymi gwarancjami ochrony przed nieuzasadnionym wywłaszczeniem. Przede wszystkim, rozwiązanie takie nie służy żadnemu racjonalnie uzasadnionemu celowi. Wydaje się, że jest ono ubocznym, niezamierzonym przez ustawodawcę przypadkowym skutkiem scalania i upraszczania procedur inwestycyjnych. Nie realizuje także żadnej konstytucyjnej wartości - drogi nieistniejące (bądź przechodzące w innym miejscu niż pierwotnie zakładano) w żaden sposób nie służą potrzebom społeczności. Nie istnieje więc konstytucyjna legitymacja do przetrzymywania w zasobie publicznym nieruchomości przymusowo (i niepotrzebnie) odebranych na taki cel ich prywatnym właścicielom.
Także wynikające z zaskarżonych przepisów kryterium różnicowania ochrony prawnej w zależności od formy wywłaszczenia, nosi wszelkie cechy dowolności, nie będąc ani racjonalne, ani proporcjonalne, ani tym bardziej sprawiedliwe. Zdaniem Rzecznika, realizacja konstytucyjnego prawa do zwrotu wywłaszczonego mienia nie może bowiem zależeć od tego, w jaki "techniczny" sposób ustawodawca zaprojektował procedury inwestycyjne. Podstawowym skutkiem przyjętego rozwiązania stało się więc pozbawienie określonej, arbitralnie dobranej grupy uprawnionych, przysługujących im roszczeń, a zarazem zwolnienie podmiotów publicznych z obowiązków nałożonych bezpośrednio w samej Konstytucji. Prowadzi to do wniosku, że zaskarżona norma pozostaje w sprzeczności z konstytucyjnymi gwarancjami ochrony własności i innych praw majątkowych, rekonstruowanymi ze wzorców kontroli wskazanych w petitum.
Trybunał Konstytucyjny porównał petitum oraz uzasadnienie niniejszej skargi konstytucyjnej z tenorem wyroku w sprawie o sygn. SK 37/19 i stwierdził wystąpienie tożsamości dotyczącej przedmiotu kontroli oraz częściowej tożsamości w zakresie wzorców konstytucyjnych. Trybunał uznał, że w wyroku o sygn. SK 37/19 rozstrzygnął problem konstytucyjny analogiczny do niniejszej sprawy. Ponowne rozpatrzenie sprawy w tym zakresie naruszałoby zatem zasadę ne bis in idem, stabilizującą sytuację ukształtowaną wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczny. Wobec zbędności orzekania, postępowanie w zakresie zarzutów postawionych w punkcie 1 petitum skargi konstytucyjnej należało umorzyć na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK. Ponadto, w wyroku z 30 czerwca 2021 r., sygn. SK 37/19 Trybunał stwierdził, że nie można przyjąć, iż zaniechanie zamieszczenia w przepisie przejściowym, jakim jest art. 216 ust. 1 u.g.n. aktów normatywnych, w tym specustawy o drogach, które weszły w życie później niż ten przepis, było wynikiem przeoczenia legislacyjnego. Przeciwnie, TK uznał, że prawodawca celowo zawarł w art. 216 ust. 1 u.g.n. katalog aktów normatywnych, które weszły w życie przed dniem wejścia w życie tego przepisu, a nie później. W związku z powyższym, sformułowany wobec tego przepisu zarzut nie dotyczy pominięcia, ale zaniechania ustawodawczego, które nie podlega kognicji Trybunału. Trybunał uznał, że powyższe założenia są aktualne także na gruncie niniejszego postępowania i w związku z tym postępowanie w zakresie badania zgodności art. 216 ust. 1 i 2 u.g.n. ze wskazanymi wzorcami kontroli podlega umorzeniu na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku.