Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie oświadczeń pro futuro i pełnomocnika medycznego z dnia 2021-02-05.
Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie oświadczeń pro futuro i pełnomocnika medycznego.
W ciągu kilku ostatnich tygodni opinia publiczna poruszona była sprawą Polaka, który po ataku serca trafił do szpitala w Anglii Z upływem czasu jego stan się znacznie pogorszył, a pacjent zapadł w śpiączkę. Brytyjscy lekarze za niesłużące dobru pacjenta uznali stosowanie procedur medycznych w celu podtrzymywania jego funkcji życiowych, a także nawadnianie i odżywianie go. Z uwagi na to, że takiemu postępowaniu sprzeciwiła się część rodziny pacjenta, sprawa dopuszczalności odłączenia od aparatury podtrzymującej życie i wstrzymania podawania pokarmu i wody stała się przedmiotem orzeczeń sądów brytyjskich. Jedną z podstawowych kwestii, z którymi zmierzyć musieli się sędziowie było ustalenie domniemanej woli samego pacjenta co do dalszego postępowania medycznego.
Ta sytuacja, będąca w perspektywie indywidualnej bez wątpienia bardzo trudnym przeżyciem dla najbliższych względem pacjenta, w szerszym wymiarze ilustruje złożony problem medyczny, etyczny i prawny związany z granicami udzielania świadczeń zdrowotnych i sprawowania opieki nad pacjentem, ale także dotyka zagadnienia poszanowania domniemanej woli pacjenta wyrażonej za życia.
Jedną z podstawowych gwarancji poszanowania prawa pacjenta do samostanowienia, jest instytucja świadomej zgody. Tymczasem, w ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, istniejące regulacje w sposób niewystarczający chronią autonomię pacjentów niezdolnych do świadomego wyrażenia zgody, a jednocześnie nieposiadających przedstawiciela ustawowego. Zdaniem Rzecznika niezbędne jest podjęcie działań legislacyjnych mających na celu stworzenie rozwiązań sprzyjających ochronie woli także i tej grupy pacjentów.
Nie ulega wątpliwości, że godność czy prawo do samostanowienia, w których zakorzeniona jest instytucja zgody na zabieg, przysługują człowiekowi bez względu na stan w jakim się znajduje. Dlatego w ocenie Rzecznika istotnym krokiem w kierunku poszerzenia ochrony autonomii pacjentów niekompetentnych i nieposiadających przedstawiciela ustawowego jest prawne uregulowanie oświadczeń pro futuro. Wśród najczęściej spotykanych oświadczeń tego rodzaju wyróżnia się testament życia i pełnomocnictwo medyczne.
Brak rozstrzygnięcia tych kwestii w przepisach prawa sprawia, że obecnie to na lekarzach spoczywa obowiązek i odpowiedzialność za należyte zinterpretowanie oświadczeń pacjentów. Bywa to szczególnie problematyczne, gdy lekarz staje przed koniecznością rozstrzygnięcia tej kwestii w obliczu nagłej potrzeby udzielenia pacjentowi świadczenia zdrowotnego.
Bez wątpienia precyzyjna regulacja prawna dotycząca oświadczeń pro futuro wzmocniłaby ochronę praw pacjenta. Mógłby on formułować dyspozycje dotyczące postępowania medycznego na wypadek utraty faktycznej możliwości wyrażania zgody, tym samym możliwie najpełniej korzystając z prawa do decydowania o sobie. Ponadto odpowiednia regulacja w tym zakresie umożliwiłaby lekarzom kierowanie się faktyczną wolą pacjenta bez obawy o odpowiedzialność za udzielanie świadczenia bez zgody.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie działań legislacyjnych mających na celu prawne uregulowanie oświadczeń pro futuro, w tym przede wszystkim instytucji pełnomocnictwa medycznego.