Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Sekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie obowiązującego formularza o wsparcie tłumacza języka migowego dla osoby głuchej.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich docierają skargi od osób głuchych dotyczące trudności z kierowaniem wniosków o zapewnienie dostępności, związanych ze stosowaniem ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (dalej jako: ustawa). Ustawa ta stanowi istotny krok w kierunku wdrożenia postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, jednak w toku jej dotychczasowego stosowania ujawniły się pewne wyzwania, które mogą ograniczać jej pozytywne skutki.

W art. 6 ustawy określono minimalne wymagania odnośnie dostępności. Jednym z nich jest zapewnienie, na wniosek osoby ze szczególnymi potrzebami, komunikacji z podmiotem publicznym w formie określonej we wniosku tej osoby. Osoby głuche wskazują, że na gruncie art. 6 ust. 3 lit. d ustawy podmioty publiczne przygotowały zróżnicowane wzory takiego wniosku. Stosowane formularze są przy tym niekiedy skomplikowane, co utrudnia samodzielne wypełnianie ich przez osoby głuche. Skarżący podkreślają też, że spora grupa osób głuchych zna słabo lub bardzo słabo język polski, co nie powinno jednak dyskryminować ich w korzystaniu z usług publicznych, a zwłaszcza utrudniać ubieganie się o przewidziane dla nich udogodnienia.

W tym kontekście Rzecznik zwrócił uwagę, że z dniem 6 września 2021 r., na podstawie art. 30 ustawy, będzie można złożyć wniosek o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej. Przed wejściem w życie tej regulacji warto rozważyć, jakie będą jej skutki, przede wszystkim czy obecnie występujące problemy zostaną rozwiązane, czy mogą jednak się nasilić. Zdaniem Rzecznika identyfikowane aktualnie trudności będą tożsame po wejściu w życie art. 30 ustawy, a zatem wskazane jest uprzednie przeanalizowanie możliwych rozwiązań jako środków zaradczych.

Wydaje się zatem, że istnieje potrzeba wypracowania wzoru wniosku, który pozwoliłby każdemu zainteresowanemu na wypełnianie według własnego uznania i - o ile to możliwe - samodzielnie. Dlatego też formularz powinien odpowiadać potrzebom osób z różnymi niepełnosprawnościami i nie może ograniczać się do formy pisemnej. Niezbędne jest więc też przygotowanie form alternatywnych odpowiadających różnym potrzebom wnioskodawców. Takim działaniem byłoby np. opracowanie wniosku w formie elektronicznej, który można byłoby wypełnić z pomocą wideotłumacza PJM, bądź przy pomocy czytnika ekranu przez osoby niewidome. W przekonaniu Rzecznika rekomendowane rozwiązanie służy skutecznej ochronie praw osób z niepełnosprawnościami poprzez zapewnienie tej grupie osób szerszego dostępu do podmiotów publicznych, a tym samym w pełni realizuje cel ustawy.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o rozważenie przedstawionego zagadnienia oraz poinformowanie o zajętym stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej w piśmie z 17 marca 2021 r. wyjaśnił, że kwestia wniosku, o którym mowa w art. 6 ust. 3 lit. d ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami była analizowana w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) jeszcze na etapie prac nad projektem ustawy. Zgodnie z założeniem jego celem było największe uproszczenie i odformalizowanie formy składania takiego wniosku, aby każdy kto tego potrzebuje mógł skorzystać z wygodnej formy komunikacji z podmiotem publicznym. Dlatego ani w ustawie, ani w działaniach pozalegislacyjnych resort nie zaproponował wzoru wniosku – zakładając że może on przyjąć różną formę – adekwatnie do potrzeb osób go składających (np. wniosek złożony w formie nagrania w PJM). Aby wniosek taki mógł być w praktyce zrealizowany, konieczne jest jedynie podanie w nim danych kontaktowych do wnioskującego i treści wniosku, wskazującej na formę komunikacji o jaką dana osoba wnosi. Próba narzucenia jednolitej formy przedmiotowego wniosku byłaby zatem sprzeczna z ideą, jaka towarzyszyła utworzeniu tego przepisu. Należy więc uznać sygnalizowane w piśmie Rzecznika praktyki związane z formalizowaniem procedury zgłaszania potrzeby komunikacji z podmiotem w sposób dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami za wynik indywidualnych decyzji danego podmiotu publicznego. Niemniej jednak, wychodząc naprzeciw przedstawionym w piśmie sytuacjom, MFiPR w trosce o zapewnienie zgodnej z intencją ustawodawcy metody postępowania przez podmioty publiczne opracuje szczegółowe wyjaśnienia w tym zakresie i opublikuje je na stronie Programu Dostępność Plus.