Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie opieki medycznej w jednostkach penitencjarnych.

Opieka medyczna sprawowana wobec osób pozbawionych wolności, przebywających w jednostkach penitencjarnych jest przedmiotem zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich od wielu lat. Szczególna uwaga pracowników Biura RPO poświęcona jest monitorowaniu sytuacji osób ciężko chorych, będących w stanie terminalnym.

Rzecznik przypomniał, że w ramach przeprowadzonych w 2019 r. na terenie zakładów karnych i aresztów śledczych badań, wyodrębniono trzy grupy osadzonych wymagających szczególnej opieki: chorzy w stanie terminalnym (grupa I), chorzy, którzy wymagają dalszego specjalistycznego leczenia, a więzienna służba zdrowia nie jest w stanie zapewnić im odpowiednich świadczeń medycznych (grupa II) oraz osoby z głębokim zespołem otępiennym, których stan zdrowia uniemożliwia osiągnięcie celów kary (grupa III).

Rzecznik podkreślił, iż dyrektorzy jednostek penitencjarnych powinni zwiększyć aktywność w kierowaniu do sądów penitencjarnych wniosków o udzielenie skazanemu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności. Zgodnie z art. 153 § 1 k.k.w. w zw. z art. 150 § 1 k.k.w., ciężka choroba uniemożliwiająca wykonanie kary jest bowiem przesłanką do obligatoryjnego udzielenia przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności.

Rzecznik ponownie zaapelował także o zwiększenie aktywności dyrektorów jednostek penitencjarnych w zakresie informowania sądów karnych o ciężkim stanie zdrowia skazanego, co może być przesłanką do podjęcia z urzędu procedury o umorzenie albo zawieszenie postępowania wykonawczego, stosownie do treści art. 15 k.k.w. Należy podkreślić, że wobec osób w stanie terminalnym, cel izolacyjno-zabezpieczający musi ustąpić miejsca na rzecz wyrażonej w art. 4 k.k.w. zasady humanitarnego traktowania i przekonania o braku celowości kontynuowania pozbawienia wolności w świetle stanu zdrowia skazanego.

Aktualnie prowadzone w Biurze RPO działania skoncentrowane są na analizie przypadków zgonów osadzonych, które miały miejsce w szpitalach więziennych w okresie od 1 stycznia 2018 r. do 30 czerwca 2020 r. Znaczące jest, iż w ocenie niezależnego eksperta, każdy z badanych przypadków kwalifikował się do obligatoryjnego udzielenia przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności w myśl art. 153 § 1 k.k.w. w związku z art. 150 § 1 k.k.w., a w przypadku tymczasowo aresztowanego do uchylenia aresztu ze względów humanitarnych.

W przypadku osób ciężko chorych istotne jest również zwrócenie uwagi czy w trakcie pobytu w izolacji więziennej przebywają oni w odpowiednich warunkach. Indywidualne przypadki osób ciężko chorych pokazują, że w sytuacji, w której osoby te umieszczane są w zwykłych oddziałach mieszkalnych, nie mają zapewnionej właściwej opieki. Niedopuszczalne jest, by ciężar odpowiedzialności za chorego spoczywał na współwięźniach. Stałą opiekę nad chorym pacjentem powinien sprawować personel medyczny. Wychowawcy i psychologowie powinni natomiast łagodzić cierpienia psychiczne ciężko chorego więźnia. Tymczasem, analiza treści notatek wychowawców i psychologów z rozmów ze skazanymi uwidacznia problem braku przygotowania kadry penitencjarnej do pracy z osobami ciężko chorymi.

Rzecznik zwrócił się do Dyrektora Generalnego SW z prośbą o przeprowadzenie zapowiadanych wcześniej badań sytuacji osób, o których mowa w niniejszym wystąpieniu, oraz powiadomienie o ich wynikach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w piśmie z 9 marca 2021 r. wskazał, iż zapewnienie bezpieczeństwa osobom przebywającym w jednostkach penitencjarnych to jedno z podstawowych zadań Służby Więziennej. Szczególnej uwagi administracji więziennej wymagają osadzeni terminalnie chorzy, zwłaszcza w zakresie zapewnienia właściwej opieki zdrowotnej. Po zapoznaniu się z umieszczoną na stronie RPO analizą 10 przypadków zgonów osadzonych w jednostkach penitencjarnych, jak również po przeprowadzeniu ponownej analizy postępowań zgonowych prowadzonych przez OISW i dokumentacji medycznej Zastępca Dyrektora Generalnego SW poinformował, że przedmiotowa analiza w zakresie sensu stricto przypadków medycznych jest zbieżna z ustaleniami poczynionymi przez Biuro. Biuro podziela stanowiska zespołów okręgowych inspektoratów Służby Więziennej, które nie stwierdziły nieprawidłowości w czasie i przez zdarzeniem. Osadzeni mieli zapewnioną opiekę medyczną, zaś zgony opisanych przez Rzecznika pacjentów związane były z chorobą terminalną, często nowotworową, w której rokowanie co do życia i poprawy zdrowia jest negatywne, niezależnie od systemów opieki zdrowotnej, nie tylko na terenie RP, jak również faktu czy dotyczy osób pozbawionych wolności czy też pozostałych obywateli. Stwierdzane wątpliwości, znajdujące odzwierciedlenie w materiałach postępowania oraz w dokumentacji medycznej, wskazują na transparentne działanie Służby Więziennej, jednak ze względu na charakter schorzeń i ich stan zaawansowania, nie miały wpływu na ostateczne rokowanie pacjentów, które w każdym z analizowanych przypadków było jednoznacznie niepomyślne.