Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie funkcjonowania systemu pieczy zastępczej z dnia 2021-03-16.
Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie funkcjonowania systemu pieczy zastępczej.
Szeroko rozumiany system zapewnienia opieki nad dzieckiem i funkcjonowania jednostek pieczy zastępczej reguluje ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (dalej jako: u.o.w.r.i.s.p.z.). Realizacja zadań wynikających z przepisów u.o.w.r.i.s.p.z. i funkcjonowanie jednostek pieczy zastępczej były na przestrzeni ostatnich lat poddawane ocenie Najwyższej Izby Kontroli - dalej NIK. Wskazywane w informacjach "Opieka nad dziećmi w pogotowiach opiekuńczych i rodzinnych", "Wykonywanie zadań przez ośrodki adopcyjne", "Działania powiatów w zakresie tworzenia i wsparcia rodzin zastępczych" zalecenia pokontrolne do tej pory nie zostały wykonane i nadal pozostają postulatami do spełnienia. Także grono ekspertów w 2018 r. opublikowało raport "Postępy deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej", w którym zawarło szereg rekomendacji związanych z wdrażaniem zmian systemowych.
W świetle powołanych raportów, wniosków płynących po emisji serialu dokumentalnego "Piecza", postulatów formułowanych przez środowisko opiekunów zastępczych i przedstawianych informacji o realizacji u.o.w.r.i.s.p.z., regulacja ta, w ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, wymaga pogłębionego przeglądu i stosownej modyfikacji, gdyż konsekwencje niespójnych systemowo rozwiązań dotkliwie uderzają w grupy najsłabsze i prowadzą do naruszeń praw dzieci.
Rzecznik przypomniał, że na tle kontroli działań ośrodków adopcyjnych NIK wnioskowała o podjęcie przez Ministra Rodziny i Polityki Społecznej działań zmierzających do: wypracowania jednolitych standardów prowadzenia procesów adopcyjnych, zapewniających jednolitość zasad, kryteriów, terminów i działań ośrodków adopcyjnych, przeprowadzenia analizy rozwiązań prawnych i organizacyjnych mających na celu wyeliminowanie mechanizmów sprzyjających korupcji w funkcjonowaniu ośrodków adopcyjnych oraz wprowadzenia niezbędnych zmian prawnych lub organizacyjnych, a także nowelizacji przepisów u.o.w.r.i.s.p.z. dotyczących funkcjonowania procedur adopcyjnych z uwzględnieniem m.in.: wprowadzenia jednolitych standardów pracy ośrodków adopcyjnych, wprowadzenia zwiększonego nadzoru marszałka województwa nad prawidłowością procedury adopcyjnej, wprowadzenia obowiązku wydawania pisemnych opinii kwalifikacyjnych dla kandydatów na rodziców adopcyjnych; w przypadku wydania negatywnej opinii kwalifikacyjnej wprowadzenie obowiązku jej uzasadnienia, określenia drogi odwoławczej od niekorzystnych rozstrzygnięć podejmowanych przez ośrodki adopcyjne wobec kandydatów na rodziców adopcyjnych, wprowadzenia obowiązku podawania do publicznej wiadomości danych dotyczących pracy ośrodków adopcyjnych, w celu zwiększenia przejrzystości ich pracy oraz uruchomienia ogólnopolskiego systemu teleinformatycznego do obsługi procedur adopcyjnych.
Rzecznik podkreślił także, że należy wspierać takie przekształcenia w systemie opieki nad dzieckiem i rodziną, które prowadzą do ograniczenia funkcjonowania placówek opiekuńczych typu zakładowego na rzecz rodzinnopodobnych form opieki. Obserwując jednak proces przejścia od stałej opieki w instytucjach do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że postępy są niewystarczające. Pomimo upływu lat wciąż daleko jest do jakościowego przełomu w tym obszarze. W procesie tworzenia systemu odpowiadającego wymogom współczesnego spojrzenia na dziecko i jego rodzinę kluczową rolę odgrywa rozwój alternatywnych względem instytucji form wsparcia, a identyfikowane bariery powinny być jak najszybciej eliminowane.
Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska odnośnie wskazywanych problemów oraz podjęcie stosownych działań na rzecz poprawy systemu opieki nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziców.