Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie potrzeby przeprowadzenia w Polsce procesu deinstytucjonalizacji systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami i osób starszych.

W dniu 5 maja przypada Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych oraz Dzień Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Ten dzień powinien stać się szczególną okazją do refleksji nad sytuacją osób z niepełnosprawnościami w Polsce, a także podsumowania dotychczasowych i zaplanowania dalszych działań zmierzających do udzielenia adekwatnego wsparcia osobom z niepełnosprawnościami w celu korzystania z praw i wolności człowieka i obywatela na zasadzie równości z innymi.

Proces deinstytucjonalizacji systemu wsparcia od lat pozostaje jednym z kluczowych postulatów Rzecznika Praw Obywatelskich w obszarze praw osób z niepełnosprawnościami. Również Komitet ONZ wskazał na pilną potrzebę wypracowania i przyjęcia konkretnego planu działania na rzecz deinstytucjonalizacji wraz ze wskazaniem ram czasowych. Pandemia COVID-19 dodatkowo uwypukliła szereg negatywnych konsekwencji prowadzenia masowej, instytucjonalnej opieki nad osobami starszymi oraz osobami z niepełnosprawnościami.

Realizacją zalecenia wskazanego przez Komitet ONZ byłoby przyjęcie strategii deinstytucjonalizacji usług społecznych w Polsce. Obecnie zadanie to należy do kluczowych, określonych w Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 (dalej także jako: Strategia). Jak wskazano w Strategii, podpriorytet "Przeprowadzenie procesu deinstytucjonalizacji oraz wprowadzenie systemowych rozwiązań w zakresie usług społecznych wspierających niezależne życie" obejmuje szereg działań mających na celu realizację procesu deinstytucjonalizacji w perspektywie do roku 2030. Kompleksowe i szczegółowe działania, wdrażające całość omawianego procesu wraz z dokładnym harmonogramem i wskaźnikami, wskazane mają zostać w osobnych, krajowych ramach strategicznych deinstytucjonalizacji. RPO z satysfakcją odnotował, że obecnie trwają równoległe prace w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, jak też w resorcie zdrowia, służące wypracowaniu krajowych ram deinstytucjonalizacji w obszarach usług medycznych i społecznych. Z uzyskanych wyjaśnień niestety wynika, że pomimo toczących się równolegle prac nie został formalnie wskazany koordynator procesu deinstytucjonalizacji i nie został określony wspólny harmonogram działań służących temu procesowi.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przekazanie informacji na temat realizowanych i planowanych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej działań na rzecz zintensyfikowania procesu deinstytucjonalizacji systemu wsparcia, zgodnie z rekomendacjami Komitetu do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych.

Rzecznik zaapelował również o opracowanie projektu odpowiedniej nowelizacji ustawy, która uwzględniać będzie rekomendacje Rzecznika Praw Obywatelskich wskazane m.in. w raporcie z 2020 r. pt. "Ochrona przed dyskryminacją w Polsce". W tym zakresie niezbędne będzie w szczególności zapewnienie współpracy podległych MRiPS Pełnomocników - ds. Osób z Niepełnosprawnościami i ds. Równego Traktowania.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 12 października 2021 r. wyjaśnił, iż proces deinstytucjonalizacji usług społecznych jest procesem wielopłaszczyznowym i długoletnim i powinien być wdrażany z zachowaniem podstawowego założenia, że ma on służyć poprawie dobrostanu osób i rodzin. Jego opracowanie i wdrożenie tj. wyznaczenie obszarów, kierunków i działań oraz sposobu realizacji wymaga zaangażowania wszystkich stron – administracji centralnej oraz samorządowej – z poziomu regionalnego, powiatowego i gminnego, jak również organizacji obywatelskich działających w obszarach objętych procesem deinstytucjonalizacji. Taki tryb pracy został przyjęty przy opracowywaniu dokumentu pn. „Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna na lata 2021–2035”. Uwzględniając treść opracowywanego dokumentu, jak również biorąc pod uwagę wymogi dla danego rodzaju dokumentu strategicznego (tj. polityki publicznej) oraz komplementarność z innymi już obowiązującymi i opracowywanymi dokumentami przygotowano w ramach MRiPS projekt Strategii rozwoju usług społecznych i poddano otwartym prekonsultacjom, w celu wypracowania jak najlepszych rozwiązań uwzględniających głos całego grona interesariuszy deinstytucjonalizacji, W aktualnym projekcie uwzględniono też uwagi i sugestie zgłoszone przez Rzecznika Praw Obywatelskich, a dotyczące m.in. języka włączającego i zachowującego perspektywę równości, okresu programowania jaki obejmuje Strategia oraz zapisów odnoszących się do finansowania działań.