Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego i orzeczenie o niezamieszczaniu danych nieletniej w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

P. K. zwróciła się do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w usunięciu wpisu jej danych z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

W pierwszej kolejności Rzecznik podkreślił, że uczestnicy przedmiotowego postępowania, o tym że orzeczenie sądu może skutkować wpisem do urzędowego rejestru jako osoby niebezpiecznej dla otoczenia, nie mieli świadomości. Informacja o takim skutku nie jest bowiem umieszczana w sentencji orzeczenia, a skutek ten następuje z mocy prawa - tj. z mocy art. 6 i art. 9 u.p.z.p.s. Powyższe oznacza więc, że osoby których wpis dotyczy, a w szczególności sam nieletni, dowiadują się o tym po fakcie tj. z zawiadomienia o dokonaniu wpisu - z założenia zatem już po uprawomocnieniu orzeczenia. W toku postępowania nie są więc na żadnym jego etapie informowane o tak dolegliwym środku. Nie mają więc możliwości podjęcia skutecznej ochrony przysługujących im praw.

W ocenie Rzecznika, sytuacja taka narusza konstytucyjne prawo obywatela do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) - tj. do sądowej ochrony jego praw zagwarantowanych Konstytucją, w szczególności praw wynikających z art. 47 i art. 51 Konstytucji. Jednocześnie brak rzetelnej informacji o procedurach, którym obywatel jest poddany, narusza wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa (zasadę lojalności).

RPO zwrócił również uwagę, że naczelną zasadą postępowania w sprawach nieletnich jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia tym nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego. Postępowanie to jest więc ukierunkowane na wychowanie nieletniego, nie zaś na jego ukaranie. Podstawową dyrektywą, którą winien kierować się sąd, rozpoznając sprawę nieletniego sprawcy, jest jego dobro, tj. ukształtowanie jego prawidłowej osobowości, zgodnie ze społecznymi normami postępowania, które leżą w pełni w interesie społecznym i jako takie stanowią dobro nieletniego.

Tymczasem wpis do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym może spowodować dla nieletniego wysoce niekorzystne skutki już na samym początku wchodzenia w dorosłość i przyczynić się do trwałej stygmatyzacji tj. postrzegania nieletniego, a potem już osoby dorosłej, jako osoby zaburzonej na tle seksualnym, figurującej w rejestrze dla osób szczególnie niebezpiecznych dla społeczeństwa.

Powyższe okoliczności powinien był wziąć pod rozwagę sąd orzekający w niniejszej sprawie, co oznacza również dokonanie oceny, czy zamieszczenie danych nieletniej P. K.w Rejestrze jest zgodne z jej dobrem. Zdaniem Rzecznika w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy w R. zaniechał - wbrew wyżej wskazanym dyrektywom postępowania w sprawach nieletnich - dokonania takiej oceny z urzędu. W świetle przedstawionych wyżej argumentów w przedmiotowej sprawie dopuszczalne jest więc rozważenie przez Sąd dokonania z urzędu zmiany prawomocnego postanowienia z dnia 17 czerwca 2020r. poprzez zastosowanie możliwości przewidzianej w art. 9 ust. 3 u.p.z.p.s., ponieważ wydaje się to niezbędne dla ochrony dobra dziecka (nieletniej P. K.).