Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie planów wycofania się Polski z Konwencji stambulskiej.

Rzecznik Praw Obywatelskich, jako organ stojący na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych, a także jako niezależny organ ds. równego traktowania w rozumieniu ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania ogromną wagę w trakcie całej swej kadencji przykładał do przeciwdziałania przemocy w rodzinie, stanowiącej jeden z najpoważniejszych przejawów naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka. RPO niezmiennie podkreśla także znaczenie działań prewencyjnych oraz ochrony praw wszystkich osób pokrzywdzonych przemocą domową, do czego organy władzy publicznej zobowiązane są na podstawie wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego.

Konwencja stambulska jest na ich tle szczególnym źródłem prawa, wprowadzającym kompleksowy mechanizm zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, koncentrującym się nie tylko na obowiązku państw-stron penalizacji tego typu czynów przestępczych i przyznania ich ofiarom określonych uprawnień, ale także na eliminacji źródeł tego rodzaju przemocy we wszystkich jej formach. Za kluczowe w tym kontekście uznać należy kierowane do władz publicznych na gruncie tego aktu prawnego zalecenia w czterech obszarach: prewencji, ochrony, ścigania i tworzenia zintegrowanych polityk. Opierają się one na szerokich badaniach empirycznych, co pozwala uznać je za racjonalne i dostosowane do specyfiki tego ważnego problemu społecznego.

Rzecznik jednoznacznie negatywnie ocenia jakiekolwiek plany wycofania się Polski z tej umowy międzynarodowej. Świadczą one nie tylko o braku znajomości treści tego aktu prawnego, ale przede wszystkim stanowią przejaw braku szacunku dla osób pokrzywdzonych przemocą i same w sobie godzą w podstawowe zasady krajowego porządku konstytucyjnego, w szczególności zasady państwa demokratycznego.

RPO przypomniał, że jak dotąd Rzeczpospolita Polska nie przyjęła ogólnokrajowej, kompleksowej i skoordynowanej polityki na rzecz zapobiegania wszystkim formom przemocy objętym zakresem Konwencji stambulskiej (do czego zobowiązuje art. 7), nie wyznaczyła także instytucji odpowiedzialnej za koordynację, wdrażanie, monitorowanie oraz ewaluację strategii politycznych oraz działań mających na celu zapobieganie wszelkim formom przemocy objętym zakresem Konwencji stambulskiej (art. 10). Należy także w tym miejscu podkreślić zawężenie w prawie polskim zakresu ochrony przewidzianego Konwencją stambulską. Ten ostatni, obejmujący wszelkie formy przemocy motywowanej płcią, doświadczane przez kobiety tak w sferze prywatnej, jak i publicznej, w polskim porządku prawnym sprowadzony został do ochrony przed przemocą w związkach bliskich i postrzegany jest przede wszystkim jako zagrożenie dla rodziny, a nie jako przejaw nierówności płci.

Jako organ stojący na straży praw i wolności człowieka Rzecznik domaga się, aby instytucje państwowe wypełniły swe zobowiązania w przedmiocie przeciwdziałania przemocy i stworzyły kompleksowy - zgodny z Konwencją stambulską - system wsparcia dla osób pokrzywdzonych przemocą ze względu na płeć i przemocą domową, a także rozwinęły działania prewencyjne oraz korekcyjno-edukacyjne adresowane do sprawców przemocy.

RPO podkreślił także, że decyzja o ratyfikacji Konwencji stambulskiej poprzedzona była licznymi analizami, w tym w zakresie jej zgodności z Konstytucją. Z tych też względów działania negujące dorobek wspólnoty międzynarodowej, przyczyniający się także do realizacji polskiego standardu konstytucyjnego, nie znajdują w ocenie Rzecznika uzasadnienia.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania w piśmie z 15 czerwca 2021 r. zapewniła, że nie są w nim prowadzone prace mające na celu wypowiedzenie Konwencji. Jednocześnie, w związku z upływającą ważnością zastrzeżeń złożonych przy ratyfikacji przez Polskę Konwencji, przygotowany został wniosek o zmianę zakresu obowiązywania Konwencji. Pełnomocnik nie zgodziła się z zarzutami i wnioskami Rzecznika dot. funkcjonowania Konwencji w Polsce. W kontekście zarzutu Rzecznika, że nie wyznaczono instytucji odpowiedzialnej za koordynację, wdrażanie, monitorowanie oraz ewaluację wykonywania przez Polskę postanowień Konwencji, wyjaśniła, że zadania te powierzono 30 kwietnia 2019 r. Ministrowi Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Pełnomocnik wskazała również, że ochronę i pomoc osobom, które doznały przemocy, zapewniają rozbudowane przepisy karne, prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i ustawa o pomocy społecznej. Ponadto, w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej podjęto prace nad przygotowaniem projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Celem nowelizacji jest poprawa funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy na szczeblu centralnym i lokalnym, zwiększenie bezpieczeństwa i ochrony osób zagrożonych i doznających przemocy domowej oraz rozwój oddziaływań skierowanych do osób stosujących przemoc.