Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie przerywania postępowań kwalifikacyjnych do służby w Żandarmerii Wojskowej.

W związku z rozpatrywanymi w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich wnioskami dotyczącymi przerywania postępowań kwalifikacyjnych do służby w Żandarmerii Wojskowej (ŻW), ujawniły się wątpliwości o charakterze konstytucyjnym. Negatywne skutki naboru do służby w Żandarmerii Wojskowej dotyczą konstytucyjnego prawa równego dostępu do służby publicznej.

Zasady naboru do Żandarmerii Wojskowej częściowo zostały uregulowane w ustawie o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (dalej: ustawa o Żandarmerii Wojskowej), częściowo zaś w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 sierpnia 2020 r. w sprawie prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej.

Niezależnie od oceny czy niniejsze szczegółowe regulacje rozporządzenia są trafne z punktu widzenia interesu służby, wątpliwości budzi określenie aktem wykonawczym zasad przeprowadzania naboru do służby publicznej, w tym w szczególności przypadków przerywania/zakończenia postępowania kwalifikacyjnego, a w konsekwencji odmowy nawiązania stosunku służbowego.

Ustawa o Żandarmerii Wojskowej w ogóle nie określa zasad przerywania/zakończenia postępowania kwalifikacyjnego. Materia ta nie została także zawarta w treści upoważnienia do wydania aktu wykonawczego (art. 8a ust. 14 ustawy o Żandarmerii Wojskowej). Zawiera ono umocowanie do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu i trybu prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego oraz wzoru ankiety kwalifikacyjnej i wniosku o przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego, z uwzględnieniem zapewnienia sprawnego przebiegu postępowania kwalifikacyjnego oraz wyłonienia osób posiadających predyspozycje i warunki do pełnienia służby albo pracy w Żandarmerii Wojskowej. Z powyższego wynika, że określone w rozporządzeniu zasady przerywania/zakończenia postępowania nie mają zakotwiczenia w tekście ustawy, co oznacza, że w tym zakresie zostały one wydane poza granicami upoważnienia ustawowego i mają charakter samoistny. Rozwiązanie takie koliduje z art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Z punktu widzenia gwarancji ochrony przed arbitralnością rozstrzygnięć należy zwrócić uwagę na treść § 5 rozporządzenia, który umożliwia przerwanie/zakończenie postępowania kwalifikacyjnych bez podania przyczyny, jedynie przykładowo wymieniając te przyczyny. Stąd też kandydat w ogóle nie otrzymuje informacji o powodach przerwania/zakończenia postępowania kwalifikacyjnego. Rodzi to wątpliwości z punktu widzenia standardu dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60 Konstytucji), kandydat któremu nie przedstawiono przyczyny przerwania postępowania kwalifikacyjnego nie jest bowiem w stanie ocenić czy w stosunku do jego osoby zachowano owe jednakowe zasady. Dyskrecjonalność stanowi zaś zaprzeczenie jednakowych zasad, które wymagają transparentności.

W świetle powyższego Rzecznik przedstawił Ministrowi te uwagi z prośbą o rozważenie inicjatywy prawodawczej w celu zmiany opisanego stanu rzeczy.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 8 października 2021 r. wyjaśnił, iż Minister Obrony Narodowej wydał rozporządzenie z dnia 31 sierpnia 2020 r. w sprawie prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej, co istotne, uwzględniając wytyczne do wydania aktu wykonawczego, zawarte we wskazanej delegacji in fine, tj. konieczność zapewnienia sprawnego przebiegu postępowania kwalifikacyjnego oraz wyłonienia osób posiadających predyspozycje i warunki do pełnienia służby albo pracy w ŻW. Zdaniem opiniujących § 3 rozporządzenia wskazuje etapy postępowania kwalifikacyjnego, mieszcząc się w zakresie określenia trybu prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego. W tym samym obszarze delegacyjnym mieści się przewidziana w rozporządzeniu możliwość przerwania postępowania kwalifikacyjnego, która następuje tylko i wyłącznie w przypadku, gdy dalsze prowadzenie postępowania kwalifikacyjnego nie rokuje możliwości jego zakończenia stwierdzeniem, że kandydat posiada predyspozycje i spełnia warunki do służby albo pracy w ŻW.