Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie przestrzegania praw człowieka przez Policję z dnia 2021-06-29.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie przestrzegania praw człowieka przez Policję.
Na przestrzeni lat Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur (dalej KMPT, Krajowy Mechanizm), którego funkcja wykonywana jest przez Rzecznika Praw Obywatelskich od 2008 roku, zdefiniował obszary wymagające zmian zarówno w prawie, jak i w praktyce, w celu zwiększenia efektywności ochrony praw osób pozbawionych wolności oraz wyeliminowania ryzyka stosowania tortur i złego traktowania przez funkcjonariuszy Policji. Wszystkie one stanowiły przedmiot pogłębionych refleksji zawartych w wystąpieniach RPO do Premiera, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz do Komendanta Głównego Policji. Niestety, pomimo niewątpliwie koniecznych zmian w obowiązujących przepisach prawa, o które Rzecznik apelował, odpowiedzi na interwencje albo w ogóle nie otrzymywał, albo ich treść wskazywała na bagatelizowanie przedstawianych problemów.
W pierwszej kolejności Rzecznik zwrócił uwagę na konieczność wprowadzenia do polskiego porządku prawnego definicji tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Mimo interwencji RPO w tej sprawie, do dnia dzisiejszego tortury, jako przestępstwo penalizowane w polskim prawodawstwie karnym, nie istnieją.
Rzecznik wskazał, że obecnie obowiązujące brzmienie przepisów Kodeksu postępowania karnego powoduje, że większość osób zatrzymanych nie ma w praktyce dostępu do obrońcy od początku zatrzymania. W polskim porządku prawnym brak jest odpowiednich regulacji zapewniających zatrzymanemu niezwłoczny oraz bezpłatny tj. pokrywany ze środków budżetu państwa, kontakt z obrońcą. Taki stan rzeczy jest niezgodny z obowiązującym prawem Unii Europejskiej.
Rzecznik od lat postuluje stworzenie warunków i narzędzi prawnych umożliwiających działania i ochronę sygnalistom, które stanowić będzie realizację standardów Europejskiego Komitetu do spraw zapobiegania torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (CPT) i Rady Europy. W obowiązujących przepisach brak jest odpowiednich procedur, które zapewniałyby funkcjonariuszom poufny i bezpieczny sposób raportowania o przypadkach złego traktowania ze strony innych policjantów.
Zdaniem Rzecznika, niezbędne jest też wprowadzenie odpowiednich zmian w prawie, gwarantujących wszystkim zatrzymanym dostęp do badania lekarskiego oraz wprowadzenie obligatoryjności utrwalenia przesłuchań w formie audio-video.
Ponadto, w ocenie Krajowego Mechanizmu zatrzymany, co do zasady, powinien mieć możliwość samodzielnego powiadomienia wybranej osoby o fakcie zatrzymania, zaś tylko w sytuacjach szczególnych, uzasadnionych specyfiką danej sytuacji, obowiązek informacyjny powinien być realizowany przez policjanta. Osobisty kontakt zatrzymanego z osobą bliską umożliwia przekazanie jej ewentualnych informacji o złym traktowaniu, co może skutkować odpowiednią interwencją.
Rzecznik przedstawił także uwagi odnośnie zagadnień: prewencyjnego stosowania kajdanek, kontroli osobistej osób zatrzymanych, rejestru osób przebywających na terenie komisariatu Policji, czy używania przez służby mundurowe drażniących środków chemicznych przeciwko protestującym.
Mając na uwadze potrzebę ochrony przyrodzonej godności każdego człowieka oraz dóbr które z niej wypływają - zdrowia i życia, które to wartości mogą zostać naruszone podczas wykonywania obowiązków przez funkcjonariuszy Policji, Rzecznik zwrócił się do Marszałka z prośbą o analizę przedstawionych problemów pod kątem wprowadzenia niezbędnych zmian prawa w opisanych obszarach.