Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Zgłoszenie udziału Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej Bronisława H. dotyczącej opłaty podstawowej wnoszonej przez strony zwolnione od kosztów sądowych (sygn. akt SK 11/08).

Rzecznik przedstawił następujące stanowisko: art. 14 ust. 2 oraz art. 100 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych są niezgodne z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.

Zaskarżone przepisy obowiązywały w pełnym zakresie do momentu wejścia w życie ustawy z dnia 14.12.2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, co nastąpiło w dniu 10.03.2007 r. Aktualnie kwestionowane przepisy obowiązują w zakresie ograniczonym, bo jedynie z mocy art. 2 ustawy z dnia 14.12.2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który stanowi, iż do spraw wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej stosuje się przepisy dotychczasowe. Zaskarżone przepisy wprowadzają regułę, iż nawet strona zwolniona przez sąd od obowiązku ponoszenia kosztów obowiązana jest do uiszczenia opłaty podstawowej (30 zł). Regulacja ta jest przedmiotem wielu skarg kierowanych do Rzecznika. Zdaniem Rzecznika, samo ustawowe usankcjonowanie obowiązku uiszczenia opłaty podstawowej w sytuacji, w której strona została całkowicie zwolniona z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, w sposób istotny ogranicza możliwość dochodzenia ochrony praw na drodze sądowej. Obligatoryjne wyłączenie możliwości decydowania przez sąd o całkowitym (bez konieczności uiszczenia jakiejkolwiek opłaty) zwolnieniu z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych nie tylko narusza konstytucyjne prawo do sądu, ale także stanowi przejaw pozbawionego racjonalnych podstaw ograniczenia władzy sądowniczej przez ustawodawcę. Analogiczne stanowisko Rzecznik zajął w dwóch skargach konstytucyjnych: sygn. SK 33/07 (RPO-571218-IV/07) oraz Sygn. SK 42/07 (RPO-575757-IV/07).