Zgłoszenie udziału w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej A. B. dotyczącej prawa do odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za doznaną krzywdę, przysługującego z tytułu wykonania orzeczenia albo decyzji, a nie ich wydania (sygn. akt SK 7/14) z dnia 2014-05-05.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej A. B. dotyczącej prawa do odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za doznaną krzywdę, przysługującego z tytułu wykonania orzeczenia albo decyzji, a nie ich wydania (sygn. akt SK 7/14).
Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia następujące stanowisko: Art. 8 ust. 1 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego - w zakresie, w jakim przewiduje, że prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za doznaną krzywdę przysługuje z tytułu wykonania orzeczenia albo decyzji, a nie ich wydania - jest niezgodny z art. 77 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Zgodnie z kwestionowanym przepisem osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji. Zgodnie z tekstem pierwotnym tej ustawy, odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługiwało w wyniku wydania orzeczenia lub decyzji, a nie było konieczne jej wykonanie. W orzecznictwie przyjmowano, że nie jest konieczne rzeczywiste pozbawienie represjonowanego wolności. Obecnie w piśmiennictwie i orzecznictwie przyjmuje się, że ukrywanie się z obawy przed doznaniem represji za działalność niepodległościową nie uzasadnia przyznania odszkodowania w trybie przepisów ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Zgodnie z art. 77 ust. 1 Konstytucji, każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Przepis ten stanowi źródło prawa podmiotowego do egzekwowania odpowiedzialności władzy publicznej. Ograniczenie odszkodowania i zadośćuczynienia jedynie do "wykonania" orzeczenia lub decyzji z jednoczesnym pozbawieniem osób represjonowanych rekompensaty z tytułu ich "wydania" powoduje, że znaczna część dolegliwych represji i krzywd jej nie podlega. Regulacja wyłączająca spoza zakresu odszkodowania lub zadośćuczynienia szkodę wynikłą z wydania orzeczenia lub decyzji, które były bezprawne, nie może korzystać z ochrony w świetle zasady sprawiedliwości społecznej wynikającej z zasady demokratycznego państwa prawnego. Jako niezgodna z tą zasadą musi być uznana regulacja, która pozbawia jednostkę odszkodowania i zadośćuczynienia za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, które wyrządziło jej szkodę finansową, a także dostarczyło cierpień i niedogodności życiowych spowodowanych szykanami wskutek wydanych decyzji, w szczególności wskutek np. zwolnienia z pracy. Pomimo, że orzeczenia te lub decyzje nie weszły w fazę wykonania, to niewątpliwie następowała szkoda, która powstawała już w efekcie samego wydawania tego rodzaju decyzji np. o tymczasowym aresztowaniu lub internowaniu. Oprócz tego, represje dotykały często rodzin osób ukrywających się. Zasada sprawiedliwości społecznej wymaga, aby Państwo naprawiło tego rodzaju szkody i krzywdy wynikłe z niezgodnego z prawem działania organu władzy publicznej.