Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Zgłoszenie udziału w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej K. S. dotyczącej przepisu Kodeksu karnego wykonawczego przewidującego orzekanie kary zastępczej surowszej niż przewidzianej w chwili popełnienia czynu zabronionego (sygn. akt SK 62/13).

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia następujące stanowisko: Art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. - o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim przewiduje, iż przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się również przy wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jej wejścia w życie - jest niezgodny z art. 42 ust. 1 oraz z art. 2 Konstytucji.

Zaskarżony przepis ustawy nowelizującej nakazuje stosować surowszą karę zastępczą do orzeczeń, które zapadły pod rządami ustawy względniejszej i odnoszą się do czynów, które zostały popełnione pod rządami ustawy względniejszej. W przypadku skarżącego została orzeczona i wykonana surowsza kara zastępcza niż przewidziana w chwili popełnienia przez skarżącego czynu zabronionego, za który został skazany na karę ograniczenia wolności. Przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, karą zastępczą w wypadku uchylania się przez skazanego od odbywania kary ograniczenia wolności była kara grzywny, nie zaś kara pozbawienia wolności. Kwestionowana regulacja prawna narusza wynikającą z Konstytucji zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasadę stosowania prawa względniejszego dla sprawcy, jak również zasadę niedziałania prawa wstecz.

W demokratycznym państwie prawnym jedną z podstawowych zasad określających stosunki między obywatelem a państwem jest zasada ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Powyższa zasada opiera się zaś na pewności prawa, rozumianej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego jako pewien zespół cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne.