Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Komendanta Głównego Policji w sprawie interwencji Policji przeprowadzonych wobec osób uczestniczących w protestach społecznych.

Rzecznik Praw Obywatelskich z własnej inicjatywy podjął działania w sprawie oceny interwencji Policji przeprowadzonych w okresie od 1 maja do 31 grudnia 2020 r. wobec osób uczestniczących w protestach społecznych - z punktu widzenia przestrzegania ich praw i wolności.

W toku podejmowanych czynności Rzecznik zwrócił się do prezesów sądów okręgowych oraz rejonowych, o przedstawienie informacji dotyczących wniesionych zażaleń na zatrzymania osób uczestniczących w protestach społecznych w 2020 roku. Jak wynika z analizy otrzymanych kopii postanowień uwzględniających zażalenia na zatrzymanie, w sprawach zawisłych przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia, na dzień 16 lipca 2021 r., w 343 przypadkach Sąd uwzględnił zażalenia osób zatrzymanych w trakcie trwania protestów społecznych. W 331 przypadkach Sąd uznał, że zatrzymanie było niezasadne, w 136 sprawach Sąd uznał, że było ono przeprowadzone w nieprawidłowy sposób, natomiast w 83 przypadkach Sąd uznał, że zatrzymanie było nielegalne. Jednocześnie RPO podkreślił, że sądy działając na podstawie art. 246 § 4 k.p.k. zawiadamiały prokuraturę oraz odpowiednie organy Policji o stwierdzonych nieprawidłowościach podczas dokonywania zatrzymań. Orzeczenia te budzą poważny niepokój. Oznaczają bowiem, że podczas ubiegłorocznych działań Policji doszło do licznych naruszeń określonej w art. 41 ust. 1 Konstytucji wolności osobistej. Orzeczenia sądów rodzą zarazem konsekwencje w postaci prawa osób zatrzymanych do skutecznego domagania się odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie.

Opisane powyżej okoliczności mogą świadczyć o istnieniu w Policji - a przynajmniej w Garnizonie Stołecznym - problemu polegającego na bezzasadnym stosowaniu przez policjantów środka przymusu, jakim jest zatrzymanie, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia sfery konstytucyjnie chronionej wolności osobistej (art. 41 ust. 1 Konstytucji). Takie ekscesywne działania policjantów prowadzą także do niedopełnienia przez nich przez nich obowiązku wynikającego z art. 14 ust 3 ustawy o Policji, nakazującego respektowanie godności ludzkiej oraz przestrzeganie i ochronę praw człowieka.

Niepokój Rzecznika budzą także sprawy, na podstawie których można wysnuć wniosek, że zwierzchnicy dyscyplinarni starają się chronić podległych im funkcjonariuszy przed odpowiedzialnością dyscyplinarną za naruszenia prawa potwierdzone prawomocnymi orzeczeniami sądowymi.

Biorąc pod uwagę przytoczone ustalenia, Rzecznik zwrócił się do Komendanta o poinformowanie, jaka była reakcja Policji na przekazywane przez sądy zawiadomienia o uwzględnieniu zażaleń na zatrzymanie, a w szczególności czy wobec interweniujących funkcjonariuszy zostały zainicjowane czynności wyjaśniające.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Komendant Główny Policji w piśmie z 13 listopada 2021 r. przypomniał, że wykonując ustawowo określone zadania, policjanci mają prawo, m. in. do zatrzymania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw, jak również zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego. Osobom zatrzymywanym na podstawie art. 246 Kodeksu postępowania karnego przysługuje zażalenie, w których mogą się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości tego zatrzymania. Uwzględnienie zażalenia przez Sąd oznacza, że przełożony policjanta, który dokonywał czynności zatrzymania powinien podjąć kroki zmierzające do wyjaśnienia, czy podczas czynności zatrzymania policjant nie naruszył dyscypliny służbowej w sposób określony w art. 132 ust. 1 i 2 ustawy o Policji. Dodatkowo, zgodnie z treścią art. 134i ust. 4 ustawy o Policji, jeżeli zachodzą wątpliwości co do popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, jego kwalifikacji prawnej albo tożsamości sprawcy, przed wszczęciem postępowania dyscyplinarnego przełożony dyscyplinarny zleca przeprowadzenie czynności wyjaśniających. W przypadkach, w których wyjdą na jaw okoliczności wskazujące na przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków służbowych, wypełniające znamiona przestępstwa z art. 231 Kodeksu karnego, właściwy przełożony powinien o powyższym poinformować odpowiednie organy, tj. prokuraturę, na podstawie art. 304 Kodeksu postępowania karnego.