Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie funkcjonowania Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

Rzecznik Praw Obywatelskich z ubolewaniem zauważył, iż pomimo pisma Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 31 stycznia 2020 r., dotyczącego braku odpowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości na wcześniejsze pisma Rzecznika w sprawie funkcjonowania Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i zawierającego prośbę o udzielenie odpowiedzi RPO, oraz wcześniejszego pisma Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 11 kwietnia 2019 r., do dzisiaj do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich nie wpłynęła w tej sprawie żadna odpowiedź z Ministerstwa Sprawiedliwości. Oznacza to, że już od ponad trzech lat z niezrozumiałych względów Minister Sprawiedliwości nie odniósł się w jakikolwiek sposób do problemów zgłaszanych przez Rzecznika. Mimo wagi i aktualności poruszanych kwestii, a także interwencji Premiera, wydają się one obojętne Ministrowi Sprawiedliwości.

Odrębną kwestią pozostaje oczywiste naruszenie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, zgodnie z którym organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się Rzecznik, obowiązane są z nim współdziałać i udzielać mu pomocy, a w szczególności ustosunkowywać się do ogólnych ocen, uwag i opinii Rzecznika.

W związku z kolejnymi wnioskami, które napływają do Biura RPO, Rzecznik zwrócił uwagę na tryb, w jakim następuje umieszczenie danych o konkretnym sprawcy w Rejestrze. W świetle art. 6 ustawy z 13 maja 2016 r. pozostaje zasadą, że w Rejestrze umieszcza się dane osoby prawomocnie skazanej za przestępstwa na tle seksualnym, wymienione w art. 2 ustawy, a także osób, przeciwko którym w sprawach o takie przestępstwa prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne lub orzeczono środki zabezpieczające; w Rejestrze umieszcza się także dane nieletnich, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze, poprawcze lub wychowawczo-lecznicze albo którym wymierzono karę na podstawie art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (dalej: u.p.n.).

Co istotne, sąd wydaje wyłącznie rozstrzygnięcie "negatywne", o wyłączeniu umieszczenia danych sprawcy w Rejestrze. Natomiast nie wydaje rozstrzygnięcia "pozytywnego", o umieszczeniu danych sprawcy w Rejestrze - taki skutek ma samo orzeczenie sądu skazujące bądź orzekające wobec sprawcy środki przewidziane w kodeksie karnym bądź w u.p.n. Właśnie takie ustawowe ujęcie skutków orzeczenia sądowego - następujących w sytuacji braku jakiegokolwiek rozstrzygnięcia - z wielu powodów budzi wątpliwości Rzecznika. W ocenie RPO, obecna regulacja ustawy z 13 maja 2016 r. może stanowić swoistą pułapkę proceduralną dla osoby uczestniczącej w postępowaniu, która nie jest świadoma skutków orzeczenia sądu, albo dowiaduje się o tych skutkach dopiero po zakończonym postępowaniu, gdy upłynęły już wszystkie terminy procesowe.

Rzecznik Praw Obywatelskich w miarę możliwości i zasadności wniosków występuje do sądów z wnioskami o uzupełnienie postanowień kończących postępowanie o rozstrzygnięcie o wyłączeniu zamieszczenia danych osobowych nieletniego w Rejestrze w tych sytuacjach (a jest ich zdecydowana większość), w których zamieszczenie danych nieletniego w Rejestrze jest sprzeczne z jego dobrem. Procedura ta jednak nie likwiduje źródła problemu, którym jest brak wymogu obligatoryjnego zamieszczenia w orzeczeniu rozstrzygnięcia o zamieszczeniu bądź niezamieszczeniu danych nieletniego w rejestrze.

Tym samym wystąpienia RPO kierowane w tej sprawie do Ministra Sprawiedliwości zachowały swą aktualność, a stan naruszenia praw obywateli, w szczególności zaś, gdy dotyczy to dzieci, których dobro pozostaje pod szczególną ochroną Konstytucji RP, zasługują na uwagę i odpowiedź Ministra oraz na reakcję Prezesa Rady Ministrów.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o podjęcie wszelkich koniecznych kroków, celem uzyskania przez RPO należnych odpowiedzi i stanowiska Ministra Sprawiedliwości w opisanej sprawie.