Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie praktyki zawieszania biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na wciąż nierozwiązany problem instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Kwestia ta była przedmiotem wniosku abstrakcyjnego skierowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 31/14). We wniosku z 2014 r. Rzecznik wskazywał, że art. 114a ustawy - Kodeks karny skarbowy jest niezgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji, a art. 70 § 6 pkt 1 ustawy - Ordynacja podatkowa w zakresie, w jakim przewiduje, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie, a nie przeciwko osobie, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. W 2017 r. sprawa była rozpoznawana przez Trybunał Konstytucyjny. Nie została jednak wówczas rozstrzygnięta. Trybunał postanowił zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo i odroczyć bez wyznaczania terminu.

Rzecznik Praw Obywatelskich poprzedniej kadencji zgłosił także udział w trzech postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, zainicjowanych skargami konstytucyjnymi w sprawie instytucji zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w kontekście wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe (sygn. akt SK 100/19, SK 50/20 oraz SK 122/20). Sprawy te, podobnie jak wniosek abstrakcyjny Rzecznika, nadal oczekują na rozstrzygnięcie przez Trybunał Konstytucyjny.

W ocenie RPO problem mógłby zostać szybciej rozwiązany w warstwie legislacyjnej. Z punktu widzenia organu stojącego na straży konstytucyjnych praw i wolności obywateli nie do zaakceptowania jest stan, w którym w związku z biernością innych organów, w tym przypadku zwłaszcza Trybunału Konstytucyjnego (sprawa z wniosku Rzecznika czeka na rozstrzygnięcie od przeszło 7 lat), podatnicy wobec których organy zastosowały praktyki polegające na instrumentalnym wszczęciu postępowania karnego skarbowego zmuszeni są do poszukiwania ochrony swych praw dopiero na etapie postępowania przed sądami administracyjnymi.

Co wymaga wyraźnego podkreślenia, już w 2018 r., a więc po posiedzeniu Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 31/14, ustawodawca dostrzegł konieczność wyeliminowania z obrotu prawnego omawianej regulacji. W projekcie nowej Ordynacji podatkowej zrezygnowano z przepisu tożsamego do art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. W uzasadnieniu do ww. projektu wskazano, że możliwość wszczynania postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe może skutkować tym, że w skrajnych przypadkach zobowiązanie nigdy się nie przedawni. Dlatego też, zdaniem projektodawców zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego powinno następować tylko z przyczyn obiektywnych, niezależnych od organu podatkowego. Ostatecznie prace nad projektem nowej Ordynacji podatkowej zostały wstrzymane, a problem pozostał.

W tej sytuacji, Rzecznik ponowienie zaapelował do Ministra o pilne podjęcie prac legislacyjnych, zmierzających do niezwłocznego wyeliminowania z obrotu prawnego art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej oraz art. 70 c Ordynacji podatkowej.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 14 listopada 2021 r. wskazał, iż postulat uchylenia przepisów art. 70 § 6 pkt 1 i art. 70c Ordynacji podatkowej w celu rozwiązania problemu wszczynania postępowań karnych skarbowych z perspektywy zapobieżenia przedawnieniu zobowiązań podatkowych był już przedmiotem oceny Ministerstwa Finansów. W pełni aktualne pozostaje wyrażone wcześniej stanowisko, że przed rozpatrzeniem spraw zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym, podejmowanie prac legislacyjnych celem definitywnego wyeliminowania z obrotu prawnego regulacji art. 70 § 6 pkt 1 (i powiązanych z nim art. 70 § 7 pkt 1 oraz art. 70c Ordynacji podatkowej) należy uznać za przedwczesne. Podtrzymując dotychczasowe stanowisko podkreślono także, że obecnie ryzyko instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest w istotnym stopniu minimalizowane przez uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2021 r. (sygn. akt I FPS 1/21). W tej uchwale Sąd stwierdził, że ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c Ordynacji podatkowej mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji.