Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie w sprawie organizacji systemu oświaty i realizacji prawa do nauki w czasie pandemii.

W ostatnich tygodniach w skargach kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich zgłaszane są kwestie dotyczące m.in. zasad obejmowania uczniów i pracowników szkół obowiązkiem kwarantanny oraz trudności wynikających z licznych przerw w nauce stacjonarnej.

Ostatnie doniesienia na temat aktualnej sytuacji epidemiologicznej wskazują na rosnącą liczbę szkół, które zmuszone są pracować w trybie zdalnym lub mieszanym z uwagi na zagrożone zdrowie uczniów i pracowników. Wśród negatywnych zjawisk wymienia się m.in. trwającą niepewność, brak zrozumienia dla wprowadzanych rozwiązań, trudności organizacyjne, w tym konieczność zorganizowania zastępstw za nieobecnych nauczycieli oraz przeciążenie nauczycieli dużą liczbą godzin. Uczniowie i uczennice skarżą się na nadmiar sprawdzianów przeprowadzanych z myślą o ewentualnej przerwie w nauce stacjonarnej, a także na zaległości spowodowane utratą ciągłości nauki. Lęk o przyszłość jest szczególnie silny wśród osób zaangażowanych w przygotowania do egzaminów zewnętrznych - egzaminu ósmoklasisty oraz egzaminów maturalnych. W przypadku tej grupy uczniów przygotowania do egzaminów przebiegały przez długi okres w domu, z dala od nauczycieli i rówieśników, często także bez odpowiedniego sprzętu.

Dyrektorzy szkół oczekują od ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania większego wsparcia, a niektórzy także większej swobody w podejmowaniu decyzji. Jednym z postulatów kierowanych do RPO jest przyznanie dyrektorom szkół możliwości organizowania nauki stacjonarnej dla uczniów, którzy nie są objęci kwarantanną. Na początku roku szkolnego niektóre szkoły podejmowały próby organizowania zajęć stacjonarnych dla tych uczniów, którzy byli zwolnieni z obowiązku pozostania w domu. Dyrektorzy szkół czują się jednak ograniczani w swoich kompetencjach poprzez treść komunikatu MEiN o zakazie różnicowania sytuacji uczniów z jednego oddziału na podstawie faktu zaszczepienia. Chociaż szkoły były zaangażowane w akcję szczepień, nie są uprawnione do przetwarzania danych o przyjęciu szczepionki na COVID-19 ani przez uczniów, ani przez swoich pracowników - mogą polegać jedynie na dobrowolnie składanych przez nich oświadczeniach o zwolnieniu z kwarantanny. Dyrektorzy szkół wskazują również na potrzebę usprawnienia procesu przekazywania danych osób, których zdrowie jest zagrożone, do stacji sanitarno-epidemiologicznych.

Wśród sposobów na poprawę sytuacji w szkołach zgłaszane jest także żądanie regularnego i masowego testowania nauczycieli i uczniów pod kątem koronawirusa. Poparciem części społeczeństwa cieszy się postulat wprowadzenia obowiązku szczepień dla wszystkich pracowników systemu oświaty.

Nie lekceważąc zagrożenia spowodowanego rozwojem epidemii koronawirusa, władze publiczne powinny starać się o to, aby wprowadzane ograniczenia były oceniane przez obywateli jako spójne, zasadne i skuteczne. Rzecznik wielokrotnie sygnalizował, że kompleksowo opracowana strategia oraz wyjaśnienie obywatelom przyczyn konkretnych decyzji, skutkujących ograniczeniem praw jednostki, powinny przyczynić się do większej akceptacji społecznej dla niezbędnych rozwiązań.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o informację, czy resort dostrzega sposoby rozwiązania wskazanych problemów, oraz czy prowadzone są obecnie prace nad wprowadzeniem stosownych środków prawnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 21 stycznia 2022 r. zapewnił, że priorytetem Ministra jest podejmowanie skutecznych działań chroniących zdrowie, przy jednoczesnym zapewnieniu opieki i kształcenia. Wszelkie decyzje w sprawie funkcjonowania szkół i placówek oświatowych są podejmowane zawsze w porozumieniu z Głównym Inspektorem Sanitarnym i Ministrem Zdrowia - dla dobra uczniów oraz nauczycieli. Ponadto, dyrektorów szkół oraz placówek obowiązują przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Na ich podstawie dyrektor może zawiesić zajęcia m.in. dla grupy uczniów, oddziału, klasy lub całej szkoły po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz zgody organu prowadzącego. Ww. rozporządzenie określiło zakres kompetencji dyrektora, organu prowadzącego i służb sanitarnych, dotyczących zawieszenia zajęć na czas oznaczony. Zarówno organ prowadzący, jak i inspekcja sanitarna udzielają wsparcia merytorycznego w tym zakresie dyrektorom szkół. Jednocześnie każdy dyrektor szkoły może zastosować elastyczne narzędzie dostosowane do warunków i możliwości organizacyjnych swojej placówki, tak aby uczniowie, którzy nie zostali skierowani na kwarantannę lub izolację domową, mogli swobodnie uczestniczyć w zajęciach pozalekcyjnych i uczyć się w sposób tradycyjny, na terenie szkoły. Sekretarz Stanu wskazał także, że Minister Edukacji i Nauki – co wielokrotnie było podkreślane w wypowiedziach publicznych – był i jest rzecznikiem nauki prowadzonej w zwykłym, stacjonarnym trybie. Nauka zdalna pozwoliła jednak zachować bezpieczne warunki w czasie trwania epidemii bez przerywania procesu edukacyjnego w trakcie roku szkolnego.