Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie stosowania zasady non-refoulement wobec kobiet będących ofiarami przemocy.

Trwający na granicy polsko-białoruskiej kryzys polityki migracyjnej stanowi bez wątpienia wyzwanie dla instytucji państwowych, których misją jest ochrona granic RP oraz dbanie o bezpieczeństwo obywateli i porządek społeczny. Najważniejszym zadaniem instytucji demokratycznego państwa prawa jest jednakże ochrona życia, zdrowia i godności człowieka bez względu na jego pochodzenie, wyznawane wartości czy religię.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich ochrona taka powinna zostać w szczególny sposób zapewniona migrantom, którzy przekroczyli granicę Polski. Są to osoby pochodzące z krajów targanych często konfliktami zbrojnymi, w których sytuacja polityczno-społeczna jest niestabilna, wszechobecna jest przemoc i łamanie praw człowieka, a stosowanie tortur codziennością. Uciekając przed niebezpieczeństwem oraz w poszukiwaniu lepszej, stabilnej i bezpiecznej przyszłości dla siebie i najbliższych, cudzoziemcy padają dodatkowo ofiarą, niezgodnej ze stanem faktycznym i prawnym, kampanii informacyjnej podejmowanej przez białoruskie władze w obszarze ruchu transgranicznego i sposobów przekraczania zewnętrznych granic Unii Europejskiej.

Wśród migrantów próbujących przedostać się na terytorium Polski oraz starających się o objęcie ochroną międzynarodową mogą także znajdować się ofiary przemocy wobec kobiet. Jej sprawcy zaś, mogli pozostać w kraju pochodzenia, lecz równie dobrze mogą towarzyszyć swoim ofiarom w trakcie podróży.

Funkcjonująca w ramach Rady Europy Grupa Ekspertów ds. przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Group of Experts on Action Against Violence Against Women and Domestic Violence, GREVIO) we wrześniu br., opublikowała pierwszy raport dotyczący postępów, jakie poczynił polski rząd w zakresie wdrażania Konwencji Stambulskiej. Z obserwacji poczynionych przez wspomnianych ekspertów wynika, że Polska w wielu obszarach nie dostosowała krajowych przepisów do wymogów Konwencji lub stosowana praktyka w dalszym ciągu odbiega od standardów przyjętych przez Radę Europy w Stambule. GREVIO wezwała stronę polską m. in. do przestrzegania obowiązku poszanowania zasady non-refoulement wobec ofiar przemocy wobec kobiet, w szczególności na przejściach granicznych z Białorusią (Brześć-Terespol) i Ukrainą (Medyka-Shehyni), jak również zapewnienia, że ofiary przemocy wobec kobiet potrzebujące ochrony, nie będą zawracane do żadnego państwa, w którym ich bezpieczeństwo byłoby zagrożone.

Powyższe zalecenia są przedmiotem szczególnej troski Rzecznika Praw Obywatelskich, pełniącego wszakże także funkcję Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur i stojącego na straży realizacji zasady równego traktowania.

Rzecznik zwrócił się zatem do Komendanta z prośbą o odniesienie się do przedstawionej kwestii oraz przekazanie informacji o podjętych w tej sprawie działaniach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Komendant Główny Straży Granicznej w piśmie z 2 lutego 2022 r. zapewnił, że organy Straży Granicznej działają na podstawie i w granicach prawa i respektują regulacje międzynarodowe w zakresie przestrzegania obowiązku poszanowania zasady non-refoulement. Funkcjonariusze SG nie realizują działań o charakterze powrotowym wobec osób, które wyartykułują chęć ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową, lub nawet zakomunikują to w sposób dorozumiany, pozawerbalny, jak również realizują zalecenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, oparte na art. 39 Regulaminu Trybunału tzw. środek tymczasowy (interim measure). W sytuacji wyrażenia chęci złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium RP przez cudzoziemca, funkcjonariusze Straży Granicznej zgodnie z art. 24 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonują względem cudzoziemca czynności związanych z odebraniem wniosku o ochronę międzynarodową i przekazują wniosek organowi uprawnionemu do jego rozpatrzenia. Komendant podkreślił, że w każdym przypadku deklarowania woli złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przez cudzoziemców będących w związku małżeńskim - żona jest na osobności pytana, czy nie chce złożyć odrębnego wniosku. Rozmowa ta przeprowadzana jest przez funkcjonariusza-kobietę. Aby uniknąć ewentualnego niezrozumienia intencji, cudzoziemce wręczane jest na piśmie pouczenie o możliwości złożenia wniosku odrębnie. Straż Graniczna dysponuje takim pouczeniem w 23 wersjach językowych, co w pełni zaspokaja istniejące potrzeby.