Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie procedury przyznawania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie po śmierci jednego z małżonków.

Rzecznik Praw Obywatelskich prowadzi sprawę indywidualną dotyczącą procedury nadawania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie. Przedstawiony przez obywatela problem dotyczy sytuacji, w której oboje małżonków obchodzi jubileusz 50-lecia pożycia małżeńskiego, a następnie jedna z tych osób, jeszcze w toku rozpoczętej procedury nadania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, umiera. Obecnie w takiej sytuacji nie jest możliwe przyznanie Medalu jedynie żyjącemu małżonkowi, co budzi poczucie niesprawiedliwości u osób znajdujących się w takiej sytuacji.

Mając na uwadze, że opisany problem może mieć istotne znaczenie dla większej grupy obywateli, Rzecznik zwrócił się w tej sprawie do Biura Odznaczeń i Nominacji Kancelarii Prezydenta RP. W odniesieniu do kwestii nadawania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie w przypadku, gdy jedno z małżonków zmarło w trakcie trwającej procedury, Biuro to stanęło na stanowisku, "że polityka dotycząca tego odznaczenia realizowana od 1960 r. jest jednolita i podtrzymywana po 1989 r. przez kolejnych Prezydentów RP Biuro Odznaczeń i Nominacji. (…) Dla zachowania jednolitego traktowania osób, które ubiegały się o to odznaczenie i z powodów obiektywnych go nie otrzymały w przeciągu kilkudziesięciu lat, i tych, które będą się o nie starały w przyszłości, należy zachować dotychczasowy sposób postępowania w sprawie nadań Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie".

Uznając, że umożliwienie uzyskania medalu małżonkom, którzy dożyli jubileuszu 50-lecia pożycia małżeńskiego, już po śmierci jednego z małżonków, nie narusza zasady równości i może mieć ogromne znaczenie dla osób, RPO postanowił jednak kontynuować czynności w tym zakresie.

Rzecznik zapoznał się m.in. z odpowiedzią resortu spraw wewnętrznych na interpelację poselską w przedmiotowej sprawie, z której wynika, że "W przypadku medalu nadawanego za pożycie śmierć jednego z małżonków przed upływem 50 lat od daty zawarcia związku małżeńskiego stanowi oczywistą okoliczność wykluczającą nadanie medalu za długotrwałe pożycie". Zdaniem RPO, wskazana odpowiedź nie odnosi się jednak do sytuacji, w której do śmierci jednego z małżonków doszło już po upływie 50 lat od zawarcia związku małżeńskiego, a zatem sytuacji, gdy zostały spełnione już przesłanki nadania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, ale jeszcze nie nastąpiło wydanie stosownego aktu w tym zakresie.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbę o zajęcie stanowiska w niniejszej sprawie.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 29 grudnia 2021 r. wskazał, iż nadawanie orderów i odznaczeń należy do wyłącznej kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (RP), co wynika z art. 138 Konstytucji i znajduje potwierdzenie w art. 2 ust. 1 ustawy o orderach i odznaczeniach. Stosownie do art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy szczegółowy tryb postępowania w sprawach o nadanie orderów i odznaczeń oraz wzory odpowiednich dokumentów określa Prezydent RP w drodze rozporządzenia. W związku z tym przedmiot wystąpienia RPO znajduje się poza zakresem kompetencji ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Jednocześnie Sekretarz Stanu poinformował, że w MSWiA nie są prowadzone prace mające na celu nowelizację ustawy. Wyjaśnił także, że sytuacja opisywana przez Rzecznika dotyczy osób, które pomimo upływu 50 lat od daty zawarcia związku małżeńskiego nie wystąpiły z wnioskiem o nadanie Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, a jedna z osób pozostających w tym związku zmarła. Zgodnie z art. 32 ustawy z wnioskiem o odznaczenie zasłużonych osób zmarłych można występować wyjątkowo w uznaniu szczególnych i godnych upamiętnienia zasług dla RP. Wydaje się jednak, że w opisanej sytuacji mamy do czynienia raczej z opieszałością organów upoważnionych do wystąpienia z takim pismem (które nie zrobiły tego pomimo zaistnienia okoliczności opisanych w art. 19 ustawy), niż niedoskonałością przepisów prawa. W świetle tego w ocenie MSWiA nowelizacja ustawy nie jest konieczna.