Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie problemu współwystępowania w obrocie kilku postanowień sądowych stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie z dnia 2021-12-27.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie problemu współwystępowania w obrocie kilku postanowień sądowych stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie.
W związku z pracami legislacyjnymi podjętymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości w zakresie prawa spadkowego, Rzecznik Praw Obywatelskich powrócił do problemu poruszanego dotychczas w wystąpieniach z 1 lipca 2020 r. i 6 listopada 2012 r., jakim jest współwystępowanie w obrocie kilku postanowień sądowych stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie. W odpowiedzi na ostatnie wystąpienie Rzecznika, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości przyznał, że problem ten ma charakter systemowy i jego rozwiązanie wymaga odpowiednich regulacji na poziomie ustawowym, a szczegółowa analiza przedstawionych przez RPO uwag miała zostać dokonana w toku najbliższych prac legislacyjnych.
Co istotne, do Biura RPO nadal wpływa bardzo duża liczba wniosków o podjęcie indywidualnych interwencji w tego typu sprawach: złożenie skargi o wznowienie (art. 524 § 1 k.p.c. i art. 403 § 2 in principio w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) lub skargi nadzwyczajnej (art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym; dalej jako: "u.s.n."). Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że ani skarga o wznowienie postępowania, ani też skarga nadzwyczajna, nie stanowią instrumentów służących efektywnemu rozwiązaniu omawianego problemu.
Niestety na kompleksowe rozwiązanie problemu nie pozwoliło również wprowadzenie rejestru spadkowego. Do Biura Rzecznika wciąż wpływają wnioski z prośbą o pomoc w uporządkowaniu tych spraw spadkowych, których rejestr nie obejmuje. Należy mieć bowiem na uwadze, że obowiązek rejestrowania postanowień spadkowych dotyczy wyłącznie tych, które zostały wydane przez sądy po dniu 8 września 2016 r. A zatem rejestr spadkowy nie mógł doprowadzić do wyeliminowania problemu "podwójnych" postanowień spadkowych, wydanych przed 8 września 2016 r. - w tym zakresie problem wciąż pozostaje aktualny.
Warto podkreślić, że wnioski dotyczące omawianej kwestii nierzadko są kierowane do Rzecznika przez same sądy, które - dysponując różnymi postanowieniami spadkowymi po tej samej osobie - nie mogą samodzielnie rozstrzygnąć zawisłej przed nimi sprawy np. o dział spadku lub o dokonanie wpisu w księdze wieczystej. W takich sytuacjach sądy stają przed nierozwiązywalnym problemem, np. jak ustalić udział w spadku czy we współwłasności nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej.
W przekonaniu Rzecznika skala i charakter przedstawionego problemu wymagają podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych. Ilość wniosków wpływających do Biura RPO na przełomie ostatnich kilkunastu lat, jak również fakt kierowania ich nie tylko przez osoby będące spadkobiercami, bezpośrednio zainteresowanymi w sprawie, ale też osoby trzecie, a nawet same sądy, niewątpliwie świadczą o tym, że poruszany problem nie ma charakteru indywidualnego, ale wyraźnie wpływa na kwestię porządku publicznego i bezpieczeństwa prawnego.
Przywołany na wstępie projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości przewiduje szereg wyjątkowo istotnych zmian w prawie spadkowym i proceduralnym. Rzecznik zwrócił się zatem do Ministra z prośbą o informację, czy przy okazji prowadzonych prac legislacyjnych Ministerstwo Sprawiedliwości rozważało rozwiązanie problemu "podwójnych" postanowień spadkowych - zgłaszanego od wielu już lat, tak istotnego z punktu widzenia praw i zasad konstytucyjnych.