Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie niezgodności z Konstytucją przepisu regulaminu urzędowania sądów powszechnych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się Skarżący, wskazując na problem niemożności uzyskania uzasadnienia orzeczenia w przypadku wystąpienia niemożliwej do usunięcia przeszkody. Jednocześnie Skarżący podniósł, że kwestia ta została uregulowana w akcie podustawowym, tj. w § 119 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych (dalej jako: Regulamin).

Rzecznik zauważył, iż brak pisemnego uzasadnienia orzeczenia, zwłaszcza na gruncie postępowania karnego, rodzi niekorzystne skutki dla osoby chcącej wnieść środek odwoławczy. Sytuacja taka wpływa na gwarancje konstytucyjne osoby chcącej skorzystać ze środka zaskarżenia, tj. na jej prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do obrony (art. 42 Konstytucji). W praktyce mogą więc wystąpić sytuacje, w których sporządzenie uzasadnienia wyroku w terminie wynikającym z komentowanego przepisu Regulaminu jest niemożliwe (np. śmierć sędziego) lub czas sporządzenia uzasadnienia może ulec znacznemu wydłużeniu (np. korzystanie przez sędziego sprawozdawcę z długotrwałego zwolnienia lekarskiego).

W ocenie Rzecznika obecny przepis § 119 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jest niezgodny z art. 41 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Podkreślić bowiem trzeba, że materia sporządzenia (bądź niesporządzenia) uzasadnienia orzeczenia nie mieści się w zakresie działalności administracyjnej sądów, lecz związana jest ściśle z wykonywaniem czynności jurysdykcyjnych przez sędziów i ławników, o czym świadczy uregulowanie jej w procedurze cywilnej i karnej - art. 324 § 1, art. 326 § 3, art. 327(1), art. 328 § 1, art. 329 § 1, art. 330 k. p. c., art. 418 § 3, art. 423 i art. 424 k.p.k.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie odpowiedniej inicjatywy legislacyjnej oraz o poinformowanie o zajętym w tej sprawie stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 28 kwietnia 2024 r. wskazał, że kwestionowany przepis Regulaminu przede wszystkim reguluje sposób postępowania w przypadku, gdy nie jest możliwe sporządzenie uzasadnienia orzeczenia przez przewodniczącego posiedzenia lub rozprawy lub sędziego sprawozdawcę, jak również przez pozostałych członków składu orzekającego. Nie zgodził się też z założeniem, że brak uzasadnienia automatycznie powoduje niekorzystne skutki w zakresie prawa do sądu, czy prawa do obrony. Brak uzasadnienia nie jest ani faktyczną, ani prawną przeszkodą do kontroli wyroku. Mając na względzie powyższe okoliczności, w ocenie Ministra Sprawiedliwości, nie zachodzi obecnie konieczność podjęcia prac legislacyjnych w postulowanym przez Rzecznika zakresie. Podkreślenia także wymaga, że zagadnienie trybu postępowania w przypadku niemożności sporządzenia uzasadnienia orzeczeń wydawanych w sprawach karnych zostanie zasygnalizowanie komisji kodyfikacyjnej prawa karnego celem rozważenia potrzeby uregulowania jej na gruncie Kodeksu postepowania karnego.