Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Najwyższym w przedmiocie zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy dot. kolegialnego składu sądu z dnia 2022-02-01.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Najwyższym w przedmiocie zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy dot. kolegialnego składu sądu.
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu przed Sądem Najwyższym i przedstawił następujące stanowisko: Art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w brzmieniu ustalonym art. 4 ustawy z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw zmieniający skład sądu rozpoznającego sprawę ze składu trzech sędziów na skład jednego sędziego oraz upoważniający prezesa sądu do zarządzenia rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie, nie ma zastosowania do spraw wszczętych przed wejściem w życie tej ustawy, w których wyznaczony już został skład trzech sędziów.
W ocenie Rzecznika wprowadzone ustawą z dnia 28 maja 2021 r. zmiany budzą zasadnicze wątpliwości z punktu widzenia zgodności ze standardem konstytucyjnym oraz standardem wynikającym z wiążącego Polskę prawa międzynarodowego mającego pierwszeństwo przed ustawą (art. 91 ust. 2 Konstytucji) i nie były one konieczne dla ochrony zdrowia w stanie epidemii. Powołując się między innymi na orzecznictwo Sądu Najwyższego, Rzecznik stwierdził, że zmiana wprowadzona ustawą z dnia 28 maja 2021 r. dotycząca kolegialnego rozpoznawania spraw nie znajduje uzasadnienia. Zmiana ta została bowiem wprowadzona dopiero po wielu miesiącach trwania epidemii koronawirusa, a ustawodawca nie przedstawił żadnych argumentów na poparcie tezy o zagrożeniu epidemicznym, jakie stwarzają trzy osoby zasiadające wspólnie w składzie sądu, działając w tym zakresie w opozycji do powszechnych wymogów epidemicznych. Nie rozważył również konsekwencji, jakie rodzi dla stron postępowania zmiana składu kolegialnego rozpoznającego sprawę na skład jednoosobowy, tym samym odstąpił od ustrojowej zasady niezmienności składu i wreszcie, podważył zasady konstytucyjne, wynikające m. in. z art. 2 i 45 ust. 1 Konstytucji.
Wobec wciąż obowiązującej ustrojowej zasady niezmienności składów orzekających (art. 47b § 1 u.s.p.) przyjęcie, że ustawa z dnia 28 maja 2021 r. zmieniająca skład sądu rozpoznającego sprawę z trzech sędziów na skład jednego sędziego oraz upoważniająca prezesa sądu do zarządzenia rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie, będzie miała zastosowanie również do spraw wszczętych przed wejściem w życie tej ustawy, w których wyznaczony już został skład trzech sędziów, co prowadziłoby do niedającej się usunąć kolizji z art. 2 Konstytucji, art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a także art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Zdaniem Rzecznika wprowadzone więc powyższą ustawą rozwiązania prawne są nieproporcjonalne i godzą w istotne gwarancje procesowe stron (przede wszystkim prawo do rozpoznania sprawy przez właściwy, bezstronny i niezawisły sąd), co w konsekwencji może uzasadniać także zarzut nieważności postępowania w świetle art. 379 pkt 4 k.p.c. Nieważność owa bowiem zachodzi wówczas, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa, a więc z ogółem przepisów regulujących postępowanie przed sądem. W świetle art. 379 pkt 4 k. p. c. nie chodzi więc jedynie o sprzeczność z przepisami tej procedury, lecz o sprzeczność z wszelkimi przepisami prawa obejmującymi materię sędziowskiego skład orzekającego, w tym z przepisami ustrojowymi oraz przepisami rangi najwyższej takimi jak umowy międzynarodowe oraz Konstytucja.
Sąd Najwyższy na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Katowicach odmawia podjęcia uchwały. W orzecznictwie SN wyjaśniono już wielokrotnie, iż w sprawie wykładni prawa unijnego, niezbędnej do oceny kolizji prawa krajowego z prawem unijnym, wyłącznie właściwy jest Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jeżeli zatem Sądowi Najwyższemu przedstawiono do rozstrzygnięcia, na podstawie art. 390 § 1 k.p.c, zagadnienie prawne dotyczące kolizji ustawy z prawem unijnym, wymagające dokonania wykładni tego prawa, Sąd odmawia podjęcia uchwały. Wprawdzie w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznaje się zarazem, że ze względu na pierwszeństwo prawa unijnego przed ustawami (art. 91 ust. 2 i 3 Konstytucji), sąd pierwszej instancji, sąd drugiej instancji lub Sąd Najwyższy może sam - jeżeli nie ma wątpliwości - odmówić zastosowania prawa polskiego, jednakże dotychczasowe uwagi wskazują, że in casu nie chodzi o taki przypadek, czego wyrazem są zresztą także wątpliwości Sądu Okręgowego. Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.