Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie braku w ofertach kantyn więziennych produktów spożywczych dla osób ze specjalnymi wymaganiami żywieniowymi.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur, w trakcie wizytacji prewencyjnej jednego z zakładów karnych, zidentyfikował problem, który może wywierać istotny wpływ na warunki odbywania kary pozbawienia wolności, jak również skutkować naruszeniem zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania określonego w art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

W wizytowanej jednostce oferta kantyny była uboga, a niektóre produkty spożywcze odpowiednie dla osób ze specjalnymi potrzebami żywieniowymi m.in. z określonymi nietolerancjami pokarmowymi (np. laktoza, gluten), były niedostępne. W związku z wprowadzeniem tzw. e-paczek żywieniowych, osadzeni oraz ich najbliżsi mogą składać zamówienia jedynie na produkty dostępne w ofercie podmiotu prowadzącego więzienną kantynę. Nie ma zatem możliwości otrzymania produktów żywieniowych spoza zakładu karnego, które respektowałyby specjalne potrzeby żywieniowe niektórych osadzonych.

Biorąc pod uwagę zarówno ofertę kantyny, jak i obowiązujące przepisy kodeksu karnego wykonawczego, osoby korzystające z konkretnych diet oraz cierpiące na nietolerancje pokarmowe "uzależnione" są jedynie od posiłków otrzymywanych w jednostce penitencjarnej. Z oczywistych względów takich jak np.: wykonywanie pracy fizycznej, występowanie chorób, wiek, przyzwyczajenia żywieniowe, czy odmienne zapotrzebowanie energetyczne - w indywidualnych przypadkach wyżywienie więzienne, może okazać się niewystarczające.

Możliwość otrzymywania przez osadzonych paczek żywieniowych zakupionych jedynie za pośrednictwem zakładu karnego (kantyny) wprowadzona została nowelizacją Kodeksu karnego wykonawczego, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2015 r. Przyjęte rozwiązanie wzbudziło wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich m.in. w zakresie dotyczącym możliwości przekazywania paczek jedynie przez osoby najbliższe. W ocenie RPO zawężanie tego grona jedynie do osób najbliższych nosi znamiona dyskryminacji, szczególnie w stosunku do osadzonych, którzy nie posiadają bliskich lub nie utrzymują z nimi kontaktów. Co więcej, do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od więźniów dotyczące realizacji w praktyce prawa do otrzymywania e-paczek, w szczególności wskazujące na terminowość ich dostarczania, jak i możliwość zamawiania chociażby świeżych owoców i warzyw.

W ocenie Rzecznika, każdej osobie pozbawionej wolności powinno się zagwarantować równy dostęp do możliwości dokonywania zakupów za pośrednictwem zakładu karnego, jak również otrzymywania paczek żywieniowych zakupionych przez najbliższych. Obecnie ze względu na ograniczoną ofertę spożywczą podmiotów prowadzących obrót e-paczkami, uprawnienie to jest niemożliwe do zrealizowania w przypadku osadzonych z nietolerancjami pokarmowymi, lub korzystających z innych diet. Tym samym naruszane jest prawo do humanitarnego sposobu odbywania kary pozbawienia wolności.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Dyrektora Generalnego SW z prośbą o zajęcie stanowiska wobec przedstawionego problemu oraz o poinformowanie o podjętych w tej sprawie działaniach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w piśmie z 23 lutego 2022 r. zapewnił, że kwestia dotycząca zapewnienia osobom pozbawionym wolności praworządnych i humanitarnych warunków odbywania kary, w tym właściwego wyżywienia, jest jednym z priorytetów kierownictwa Służby Więziennej. Przedstawione jednostkowe przypadki dotyczące Zakładu Karnego w Iławie, nie pozwalają na uznanie iż występuje systemowy brak możliwości realizacji uprawnień, o których mowa w art. 113a Kodeksu karnego wykonawczego, przez poszczególne grupy osób pozbawionych wolności, tym bardziej, że podstawową normą regulującą prawo do właściwego wyżywienia jest art. 109 przywołanej ustawy. Służba Więzienna podejmuje odpowiednie działania w celu zapewnienia wszystkim osobom pozbawionym wolności odpowiedniego do stanu zdrowia wyżywienia, co w szczególności realizowane jest poprzez zagwarantowanie wyżywienia wedle wskazań lekarza w przypadku zaistnienia takiej potrzeby. Zastępca Dyrektora Generalnego SW zapewnił ponadto, że kwestia asortymentu dostępnego w kantynach poruszona zostanie w trakcie cyklicznych odpraw z dyrektorami okręgowymi Służby Więziennej. W przypadku powzięcia informacji dotyczących niewystarczającego zaopatrzenia w kantynach, wspólnie z operatorami punktów sprzedaży podjęte zostaną dalsze działania w celu ewentualnego poszerzenia możliwości realizacji zakupów artykułów żywnościowych.