Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie konieczności udzielania wsparcia osobom z niepełnosprawnościami, przekraczającym granicę polsko-ukraińską w związku z wojną w Ukrainie.

Rzecznik Praw Obywatelskich, pełniący również funkcję niezależnego mechanizmu monitorującego wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, zwrócił uwagę na szczególne potrzeby i konieczność udzielania adekwatnego wsparcia osobom z niepełnosprawnościami, które przekraczają granicę polsko-ukraińską w związku z agresją Rosji przeciwko Ukrainie.

Niewątpliwie osoby z niepełnosprawnościami w sposób szczególny odczuwają skutki działań zbrojnych. Osoby z niepełnosprawnościami fizycznymi, sensorycznymi, a także intelektualnymi i psychospołecznymi napotykają także na bariery utrudniające im wyjazd z kraju i przetrwanie takiej kryzysowej sytuacji, w tym problemy komunikacyjne. Współwystępowanie niepełnosprawności i innych cech, takich jak kolor skóry, religia, przynależność do określonej grupy społecznej lub wiek, potęgują wyzwania, z jakimi osoby te muszą się mierzyć w drodze do miejsca, w którym otrzymają pomoc i schronienie. Ponadto trzeba uwzględnić sytuację osób przebywających w instytucjach opieki i innych zakładach - w związku z ich, często poważnym, stanem istnieje ryzyko, że zostaną w trakcie ewakuacji pozostawione bez pomocy.

Z informacji uzyskanych w wyniku kontroli prowadzonych na granicy polsko-ukraińskiej przez pracowników Biura RPO oraz z doniesień medialnych można wnioskować, że wiele kwestii istotnych z punktu widzenia osób z niepełnosprawnościami pozostaje nierozwiązanych. Kluczowe informacje dotyczące bezpieczeństwa i ewakuacji są często niedostępne, a same przejścia graniczne i punkty recepcyjne również rzadko są dostępne, co sprawia, że osoby z niepełnosprawnościami mogą zostać pozostawione bez pomocy.

W ocenie Rzecznika konieczne jest zapewnienie asysty osobom z niepełnosprawnościami w czasie oczekiwania na odprawę, w momencie przekraczania granicy, jak i już po jej przekroczeniu. Ważnym elementem wsparcia byłoby również zapewnienie, aby pojazdy przewożące osoby z przejść granicznych do punktów recepcyjnych były dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Niezbędne wydaje się w końcu dostosowanie samych punktów recepcyjnych do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami. Niemniej ważne jest zagwarantowanie, że na granicy dostępne będą leki, sprzęt medyczny oraz ułatwiający poruszanie, w tym wózki dla osób z niepełnosprawnością narządu ruchu lub w słabszej kondycji fizycznej. Zdając sobie sprawę, że wskazane działania pozostają w gestii Straży Granicznej lub właściwych wojewodów, RPO zaapelował do Minister o niezwłoczne zwrócenie uwagi na nie właściwym organom.

Zdaniem Rzecznika warto byłoby także uruchomić infolinię w języku ukraińskim dedykowaną samym osobom z niepełnosprawnościami oraz osobom je wspierającym. Ponadto, konieczne jest zapewnienie, by potrzebne osobom przybywającym do Polski informacje były w formie dostępnej dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, m.in. z niepełnosprawnością słuchu - być może rozwiązaniem problemów komunikacyjnych z tą grupą byłoby uruchomienie obok infolinii wideoczatu z możliwością uzyskania wsparcia tłumacza ukraińskiego języka migowego.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami wyjeżdżającym z Ukrainy w związku z trwającą wojną możliwości korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, RPO zwrócił się o podjęcie niezbędnych działań w celu uruchomienia korytarza humanitarnego oraz o poparcie wysiłków podejmowanych na szczeblu europejskim oraz przez organizacje społeczne w celu zapewnienia możliwości bezpiecznego opuszczenia terytorium Ukrainy. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza z punktu widzenia ewakuacji osób należących do grup szczególnie wrażliwych: osób z niepełnosprawnościami, dzieci, kobiet, osób starszych i wspierających osoby ze szczególnymi potrzebami.

Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 16 marca 2022 r. zapewniła, że udzielenie odpowiedniego wsparcia obywatelom ukraińskim z niepełnosprawnościami, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, jest priorytetem dla Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Resort podjął szereg działań mających na celu zabezpieczenie potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami, dostosowując kierowaną pomoc do zgłaszanego zapotrzebowania. Wdrożony został system koordynacji pozyskiwania informacji o bazie lokalowej i transportowej wraz z ustanowieniem funkcji Krajowego koordynatora ds. uchodźców z niepełnosprawnością z ramienia Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Przygotowano też możliwość zgłaszania potrzeb osób z niepełnosprawnościami za pośrednictwem ogólnodostępnego portalu pomagamukrainie.gov.pl, w ramach którego przygotowano wyodrębnioną ścieżkę pomocową dla osób z niepełnosprawnościami. została uruchomiona wideoinfolinia dla głuchych uchodźców z Ukrainy, jak również plakaty z informacją o kontakcie z wideoinfolinią dla głuchych uchodźców z Ukrainy. Wideoinfolinia świadczy pomoc w ukraińskim języku migowym, przy czym tłumaczki obsługujące wideoinfolinię komunikują się również w języku polskim. Minister poinformowała także, że w celu zapewnienia wsparcia obywatelom Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy, przygotowany został projekt specustawy. W projekcie tym znalazły się również rozwiązania dotyczące wsparcia obywateli Ukrainy z niepełnosprawnościami.