Przedstawienie stanowiska w sprawie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego dotyczącego oceny ważności wyroków Trybunału Konstytucyjnego oraz prawidłowości powołania sędziego z dnia 2022-03-03.
Przedstawienie stanowiska w sprawie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego dotyczącego oceny ważności wyroków Trybunału Konstytucyjnego oraz prawidłowości powołania sędziego.
W dniu 25 października 2021 r. Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego zwróciła się do Izby Karnej Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie na podstawie art. 83 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, w związku z ujawnionymi rozbieżnościami w wykładni przepisów prawa w orzecznictwie sądowym zagadnienia prawnego, wnosząc o rozstrzygnięcie przez skład siedmiu sędziów Izby następujących zagadnień: - "Czy w świetle art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Sąd Najwyższy uprawniony jest do oceny prawnego charakteru (ważności) orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i tym samym do odmowy uznania wywołanych przez nie skutków prawnych?" - "Czy w świetle art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dopuszczalne jest dokonywanie oceny niezawisłości sędziego oraz bezstronności sądu w oparciu o abstrakcyjne uregulowania prawne kształtujące procedurę nominacyjną, w której wyłoniono kandydata rekomendowanego następnie Prezydentowi RP".
Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że wykładnia zakresu skutków prawnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nie powinna prowadzić do negatywnej odpowiedzi na drugie pytanie sformułowane we wniosku Pierwszej Prezes SN. Zastosowanie przez Sąd Najwyższy wniosków płynących w szczególności z ostatniego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego wykładni art. 6 ust. 1 Konwencji w odniesieniu do tego zagadnienia prawnego jest bowiem nie tylko konstytucyjnym obowiązkiem wynikającym z konstytucyjnych przepisów odnoszących się do prawa międzynarodowego, ale wydaje się także konieczne dla realizacji prawa do sądu określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, którego treść jest z tym przepisem zbieżna.
RPO wskazywał już wielokrotnie, że określony m.in. w art. 29 § 2 ustawy o SN zakaz kwestionowania umocowania innego sędziego do orzekania stanowi nadmierną ingerencję w konstytucyjne prawo do sądu i wynikające z niego prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej. Kontrola prawidłowości składu sądu - dokonywana także z urzędu - stanowi istotny wymóg formalny prawa do rzetelnego procesu sądowego i powinna być przeprowadzona zawsze, gdy pojawi się poważna wątpliwość w tym względzie.
W konsekwencji Rzecznik podkreślił, że pozbawienie stron postępowania możliwości podniesienia powyższej okoliczności w toku postępowania sądowego narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji. Sąd nie staje się bowiem niezależny a sędzia niezawisły tylko z tego powodu, że nie istnieje procesowa możliwość weryfikacji prawidłowości ukształtowania składu orzekającego. Całkowite wyłączenie możliwości powołania się przez jednostkę na tego rodzaju okoliczności może prowadzić do zaprzeczenia prawa do wymiaru sprawiedliwości (déni de justice).
Podsumowując, Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stanowisku, że na drugie pytanie zawarte we wniosku Pierwszej Prezes SN z dnia 25 października 2021 r. należy odpowiedzieć w sposób twierdzący, podkreślając, że uwzględnienie wniosków płynących z przywołanych w treści uzasadnienia tego wniosku orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest prawnym obowiązkiem sądu w ramach realizacji prawa obywateli do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji.