Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie obowiązku prowadzenia jawnego rejestru umów, zawartych przez jednostki sektora finansów publicznych.

W związku ze skargami obywateli, jakie wpływają do Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznik podjął sprawę dotyczącą jawnego rejestru umów, który ma zostać prowadzony dla umów zawartych przez jednostki sektora finansów publicznych. Obowiązek prowadzenia takiego rejestru wynika z art. 6 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: ustawa zmieniająca) zmieniającego ustawę o finansach publicznych poprzez dodanie przepisu art. 34a do tej ustawy. Przepis ten wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2022 r. (art. 15 ustawy zmieniającej), zaś w rejestrach umów zamieszcza się informacje o umowach zawartych od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. z dniem 1 lipca 2022 r. (art. 13 ustawy zmieniającej).

Skarżący wyrażają przede wszystkim obawę, że publikacja w powszechnym rejestrze informacji o każdej umowie, czyli również umowie o pracę (w tym o wynagrodzeniu za pracę), jest zbyt daleko idącą ingerencją w sferę prywatności tych osób, którą chroni art. 47 Konstytucji.

Rzecznik zwrócił uwagę, że choć nowe przepisy dotyczące rejestru umów stanowią realizację prawa dostępu do informacji publicznej, prawo to powinno być realizowane z jednoczesnym poszanowaniem prawa do prywatności poszczególnych osób fizycznych. Również pracowników instytucji publicznych. Ustawa o dostępie do informacji publicznej przewiduje taką ochronę, wyłączając z niej osoby pełniące funkcje publiczne.

RPO podkreślił także, że prawo dostępu do informacji publicznej nie ma charakteru bezwzględnego a jego granice wyznaczone są m. in. przez konieczność respektowania praw i wolności innych podmiotów, w tym przez konstytucyjnie gwarantowane prawo do ochrony życia prywatnego. W opinii Rzecznika przepisy przewidujące szeroki zakres udostępnianych w rejestrze umów informacji, w tym umów wszystkich pracowników, imienia i nazwiska oraz wartość wynagrodzenia - budzi uzasadnione obawy społeczeństwa co do możliwości naruszenia prawa do prywatności pracowników jednostek sektora finansów publicznych.

Rzecznik zauważył ponadto, że niekiedy udostępnienie informacji publicznej o wysokości wynagrodzenia na określonym stanowisku może wprost wskazywać na konkretną osobę fizyczną. Dochodzi wtedy do kolizji dwóch konstytucyjnych praw jednostki tj. prawa do prywatności i prawa do informacji publicznej.

Dodatkowe zaniepokojenie musi wzbudzać również brak ustawowej podstawy do uregulowania wzoru jawnego rejestru umów.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie wyjaśnień w niniejszej sprawie, mając na względzie konieczność pogodzenia konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej z konstytucyjnym prawem ochrony prywatności oraz danych osobowych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Finansów w piśmie z 9 sierpnia 2022 r. wskazała, iż resort planuje zapewnić kierownikom jednostek sektora finansów publicznych możliwość niezamieszczania w rejestrze umów danych, do których kierownicy jednostek sektora finansów publicznych będą stosowali ograniczenie jawności wynikające z art. 5 ust. 1, 2 i 2a ustawy o dostępie do informacji publicznej, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązku zamieszczania podstawy ograniczenia jawności tych informacji, o którym mowa w art. 34a ust. 8 ustawy o finansach publicznych. Jednocześnie wyjaśniła, że opóźnienie w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika wynikało ze zmian legislacyjnych, które były procedowane od marca 2022 r., aż do zmiany wprowadzonej w art. 12 ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzone powyższą ustawą przesunięcie na dzień 1 stycznia 2024 r. terminu wejścia w życie przepisów dotyczących rejestru umów (tj. o półtora roku) pozwoli również na doprecyzowanie kwestii związanych z zawartością rejestru oraz innymi wątpliwościami, które zostały zawarte w piśmie Rzecznika.