Pytanie prawne do Sądu Najwyższego w sprawie aktualnych rozbieżności w orzecznictwie dotyczących charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy z dnia 2022-04-06.
Pytanie prawne do Sądu Najwyższego w sprawie aktualnych rozbieżności w orzecznictwie dotyczących charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy.
Na tle skarg wpływających do Rzecznika Praw Obywatelskich wyłonił się problem dostrzeżonej w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżnej wykładni przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (dalej jako: "ustawa z 1982 r."), dotyczących charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy. Wyjaśnienie zaistniałych rozbieżności jest szczególnie istotne dla tych następców, którzy w momencie zawierania umowy znajdowali się w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, w celu ustalenia przynależności nabywanego przez nich gospodarstwa rolnego - albo do majątku wspólnego małżonków, albo do majątku odrębnego następcy. Wobec tego Rzecznik wniósł o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: "Czy gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego następcy na zasadzie analogii do umowy darowizny w rozumieniu art. 33 pkt 2 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy?".
Rzecznik opowiada się za stanowiskiem o jej odrębności od umowy darowizny oraz potrzebą przyjęcia, że gospodarstwo rolne przekazane następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
W ocenie RPO rozbieżności co do oceny charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy, zawartej w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków i ich rodzin, wynikają z ukształtowanych, sprzecznych wobec siebie linii orzeczniczych. Rozbieżności powstały w orzecznictwie Sądu Najwyższego i wynikają bezpośrednio z odmiennej wykładni prawa, jednocześnie znajdując przełożenie na orzecznictwo sądów powszechnych. Wobec tego konieczne jest ich usunięcie przez poszerzony skład Sądu Najwyższego w drodze rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego postawionego na wstępie.
Sąd Najwyższy podjął uchwałę: „Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. SN uznał, że darowizna i umowa przekazania są dwiema różnymi instytucjami, niewywołującymi tożsamych skutków prawnych. Wyłącznym celem darowizny jest dokonanie przysporzenia na rzecz obdarowanego, ale bez ekwiwalentu, przekazanie zaś gospodarstwa rolnego, pomimo że nieodpłatne, następuje z uwagi na inne cele. Istniejące pomiędzy nimi podobieństwo, sprowadzające się jedynie do nieodpłatności przysporzenia ze strony nabywcy, przy jednoczesnym występowaniu szeregu istotnych różnic, nie usprawiedliwia stosowania analogii w zakresie skutków takiego przysporzenia dla stosunków majątkowych małżeńskich nabywcy. Skoro umowa przekazania gospodarstwa rolnego zawarta na podstawie ustawy z 1982 r. przez jednego z małżonków nie podlega reżimowi określonemu w art. 33 pkt 2 k.r.o., to stanowi z mocy prawa źródło przysporzenia do majątku obojga małżonków pozostających w ustroju ustawowej wspólności majątkowej.