Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie kryteriów pomocy udzielanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie zwrócił uwagę Ministrowi, że zgodnie z treścią obowiązujących przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy oraz innych tytułów, jest obejmowana tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli w umowie o pracę ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie, lub jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie. Rzecznik wskazał na potrzebę uchylenia lub zmiany tej regulacji z uwagi na jej dyskryminacyjny charakter. W praktyce bowiem wymóg ten stawia w dużo gorszej pozycji osoby, które pomimo prowadzenia działalności rolniczej, z różnych względów nie podlegają ubezpieczeniu w Kasie Rolniczych Ubezpieczeń Społecznych.

W szerszym zakresie problem ten dotyczy zasadności brania pod uwagę kryterium zakwalifikowania do ubezpieczeń społecznych w ZUS lub w KRUS jako warunku przyznawania lub prawidłowej realizacji projektu w ramach udzielonego wsparcia. Ze skarg kierowanych do Rzecznika wynika, że kryterium to uwzględniane jest w wymogach wielu programów realizowanych w ramach PROW 2007-2013, jak również PROW 2014-2020.

W ocenie RPO obowiązujące przepisy prowadzą do dyskryminacji rolników mobilnych, o niestandardowym profilu aktywności zawodowej, którzy poszukują dodatkowych źródeł dochodu obok swojej głównej działalności rolniczej. W obliczu ryzyka ogólnego kryzysu gospodarki i rynku pracy wydaje się, że kryteria te wymagają głębokiego przemyślenia i dostosowania. Są one także w dużym stopniu anachroniczne, biorąc pod uwagę głębokie przemiany w sektorze rolnictwa oraz prowadzenia działalności zawodowej na terenach wiejskich, na co wskazała Komisja Europejska w jednym z ostatnich komunikatów dotyczących reformy Wspólnej Polityki Rolnej.

RPO powołując się między innymi na stanowisko Komisji Europejskiej zauważył, że konieczne jest odejście od systemów uprzywilejowujących osoby prowadzące wyłącznie działalność rolniczą w pełnym wymiarze - co stanowiło uzasadnienie dla przyjmowanych dotychczas w prawie polskim kryteriów pomocy - poprzez przyjęcie szerszej i bardziej elastycznej definicji rolnika opartej na obiektywnych i niedyskryminacyjnych kryteriach (np. kryterium dochodowym), jednakże nie wykluczającej rolników "którzy prowadzą także innego rodzaju działalność zawodową" oraz "rolników prowadzących działalność rolniczą w niepełnym wymiarze czasowym".

Rzecznik wskazał również, że ma wątpliwości co do zgodności przepisów ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich w ramach PROW z konstytucyjnymi zasadami upoważniania do wydawania rozporządzeń.

Biorąc pod uwagę powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie konieczności zmiany kryteriów pomocy udzielanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich poprzez rezygnację z kryteriów odnoszących się do podlegania ubezpieczeniu społecznemu w KRUS.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi w piśmie z 9 maja 2022 r. podkreślił, że przepisy wykonawcze dotyczące konieczności podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania działalności gospodarczej w ramach poddziałania „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, nie mają na celu ograniczania swobody wykonywania działalności gospodarczej, a jedynie ukierunkowanie przedmiotowego wsparcia finansowego do określonej grupy podmiotów. Określenie dodatkowych warunków, do wypełniania których podmioty ubiegające się o wsparcie zobowiązują się dobrowolnie na podstawie umowy o przyznaniu pomocy, jest zasadne i dopuszczalne prawem; nie godzi też w przepisy powszechnie obowiązujące. Przedsiębiorca ma prawo do dobrowolnego ubezpieczenia z tytułu wykonywania działalności gospodarczej niezależnie od podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom z innych tytułów. Sekretarz Stanu wskazał, że na obecnym, końcowym etapie wdrażania PROW 2014–2020 (aktualnie trwa ostatni nabór wniosków o przyznanie pomocy), zmiana Programu i przepisów prawa w zakresie warunku dotyczącego ubezpieczenia na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników z mocy ustawy i w pełnym zakresie jako rolnik nie jest możliwa. Należy jednak podkreślić, że w analogicznym instrumencie wsparcia, który jest przewidziany w projekcie Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023–2027, warunek dotyczący ubezpieczenia w KRUS nie jest planowany.