Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie nowelizacji specustawy o pomocy dla uchodźców z Ukrainy z dnia 2022-04-12.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie nowelizacji specustawy o pomocy dla uchodźców z Ukrainy.
W związku z przekazaniem do rozpatrzenia przez Senat RP uchwalonej przez Sejm w dniu 8 kwietnia 2022 r. ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił Marszałkowi Senatu swoje uwagi.
Rzecznik wskazał m.in. na art. 12a, który ma umożliwić dalsze tymczasowe kwaterowanie cudzoziemców w obiektach innych niż budynki przeznaczone do zamieszkania zbiorowego, a zatem w obiektach, które nie spełniają warunków określonych w przepisach techniczno-budowlanych, przeciwpożarowych oraz higieniczno-sanitarnych. W ocenie RPO, o ile dopuszczenie możliwości kwaterowania cudzoziemców również w obiektach innych niż budynki zbiorowego zamieszkania, jest w obecnych warunkach koniecznością, to sam przepis zdaje się wymagać korekty. Nie zabezpiecza on bowiem w wystarczającym stopniu przed takimi warunkami, które mogą stanowić realne zagrożenie dla życia, zdrowia i bezpieczeństwa cudzoziemców.
Inną zmianą kwestionowaną przez RPO jest wprowadzenie możliwości umieszczenia pouczenia cudzoziemca - korzystającego z ochrony czasowej o trybie i zasadach postępowania związanego z ochroną czasową oraz o jego prawach i obowiązkach - na stronie Urzędu ds. Cudzoziemców w postaci elektronicznej. Wskazane byłoby raczej wysyłanie pouczenia pisemnego utrwalonego w postaci elektronicznej pod wskazany przez cudzoziemca adres poczty elektronicznej lub też wskazanie adresu strony internetowej, na której znajduje się takie pouczenie. Cudzoziemiec powinien móc wyrazić zgodę na to, aby zostać pouczonym w jednej z takich form.
Kolejnym problemem zauważonym przez RPO jest zawieszenie i nierozpoczynanie - w okresie do 31 grudnia 2022 r. - biegu terminów na załatwienie spraw co do udzielenia, zmiany lub cofnięcia cudzoziemcom poszczególnych zezwoleń pobytowych. Przepis ten pozbawia cudzoziemców prawa do skutecznego skorzystania z instytucji ponaglenia na przewlekłość lub bezczynność organu. Ponadto, nie odnosi się on tylko do spraw związanych z migracjami wojennymi z Ukrainy lecz dotyczy wszystkich cudzoziemców. W ocenie RPO zasadna byłaby próba rozwiązania problemu przewlekłości poprzez wzmocnienie kadrowe i finansowe urzędów odpowiedzialnych za prowadzenie postępowań legalizacyjnych, a nie poprzez pozbawienie cudzoziemców możliwości zareagowania na taką sytuację.
Inną kwestią, do której odniósł się Rzecznik jest możliwość tymczasowego powierzenia przez sąd opiekuńczy pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka wobec dziecka z Ukrainy niespokrewnionemu obywatelowi polskiemu, który nie ukończył wymaganych szkoleń. W ocenie RPO jest to zmiana niekorzystna i potencjalnie niebezpieczna z punktu widzenia ochrony praw dziecka. Nawet bowiem zawodowe rodziny zastępcze mogą mieć problem z właściwym wykonywaniem swych funkcji wobec dziecka, które mogło przeżyć traumę wojenną, stracić rodziców bądź być rozdzielonym z rodzicami, doświadczać stresu pourazowego, a dodatkowo jest oddzielone jest od opiekunów-obywateli RP barierą językową.
RPO zwrócił także uwagę na zakres przetwarzanych danych w rejestrze prowadzonym przez Komendanta Głównego Straży Granicznej, który ma zostać poszerzony o unikalny numer ewidencyjny nadany przez organ ukraiński, o ile występuje oraz o numer PESEL, o ile został nadany. Ustawa rozszerza katalog podmiotów, którym minister ds. informatyzacji udostępnia dane z rejestru obywateli Ukrainy, którym nadano numer PESEL. Taka regulacja rodzi ryzyko, że dane udostępnione szerokiemu katalogowi podmiotów mogą być przetwarzane w celach innych niż pierwotnie założono.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Marszałka Senatu z prośbą o rozważenie, w toku rozpatrywania przez Senat ustawy, przedstawionych uwag.