Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie braku możliwości zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie wyłączenia jawności postępowania z dnia 2022-04-20.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie braku możliwości zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie wyłączenia jawności postępowania.
Na tle rozpoznawanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich spraw ujawnił się problem braku możliwości zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie wyłączenia jawności postępowania. W ocenie Rzecznika sytuacja ta prowadzi do naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania wynikającej z art. 78 Konstytucji, a przez to również art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Jawność rozprawy oznacza możliwość zarówno osób zainteresowanych, jak i wszystkich innych bezpośredniego śledzenia przebiegu "rozpatrywania" sprawy (co nosi nazwę "publiczności" procesu), a także informowania o nim w środkach społecznego przekazu, co obejmuje nie tylko "publiczne" fazy postępowania, lecz także fazy "niepubliczne". Jawność, oznaczająca wprowadzenie kontroli społecznej nad działalnością sądów, jest istotną gwarancją prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, zachowania przez sądy zarówno prawnych wymogów postępowania, zachowania niezawisłości i bezstronności, jak też społecznego poczucia sprawiedliwości. Stąd też normalnie jednostka, angażująca sąd, zainteresowana jest w dostępie do sądu jawnie funkcjonującego, gdzie wiedza o przebiegu i rezultatach postępowania jest powszechnie dostępna . Jawność rozpatrzenia sprawy oznacza, że konstytucyjnym standardem jest rozpoznawanie sprawy w sposób stwarzający możliwość uczestniczenia publiczności, czyli na posiedzeniach sądowych o charakterze jawnym, na które wstęp mają nie tylko podmioty uczestniczące w postępowaniu, ale także osoby trzecie.
W ocenie Rzecznika decyzja o wyłączeniu jawności postępowania powinna należeć do rzadkości. Sąd nie ma bowiem pełnej wiedzy o okolicznościach sprawy, zaś strony mogły nie przedstawić swoich pełnych stanowisk. Nadto, może zdarzyć się, że przedmiotem postępowania objęte będą szczególnie ważkie zagadnienia, cieszące się zainteresowaniem opinii publicznej. W tym wypadku, pozostawienie postanowienia o wyłączeniu jawności postępowania poza katalogiem postanowień podlegających zaskarżeniu ogranicza prawa procesowe stron i godzi w podstawowe prawa zagwarantowane przez Konstytucję.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia stosownej inicjatywy legislacyjnej w przedmiotowym zakresie.