Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie regulacji związanych z funkcjonowaniem centralnego rejestru umów.

W związku ze skargami obywateli jakie wpływają do Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznik podjął sprawę dotyczącą jawnego rejestru umów, którego obowiązek prowadzenia ciąży na jednostkach sektora finansów publicznych. W tej sprawie RPO skierował wystąpienie generalne do Prezesa Rady Ministrów, a także do Minister Finansów, wskazując na istotne problemy interpretacyjne wprowadzonych regulacji i związane z tym ryzyko naruszenia prawa do prywatności i ochrony danych osobowych obywateli. Niestety Rzecznik nie otrzymał do chwili obecnej odpowiedzi na wystąpienia.

Rzecznik zwrócił uwagę, że aktualnie przedmiotowa regulacja - przewidująca szeroki zakres udostępnianych w rejestrze informacji, zarówno w aspekcie podmiotowym (umowy wszystkich pracowników), jak i przedmiotowym (imię i nazwisko, wartość wynagrodzenia), mimo przyczyniania się do realizacji uzasadnionego interesu publicznego w postaci transparentności wydatków publicznych oraz zapewnienia dostępu do informacji publicznej - budzi jednocześnie uzasadnione obawy społeczeństwa co do możliwości naruszenia prawa do prywatności pracowników jednostek sektora finansów publicznych. Rzecznik podkreślał przy tym, że w świetle orzecznictwa sądowego możliwe jest przyjęcie takiej wykładni znowelizowanego art. 34a ustawy o finansach publicznych, która będzie zgodna z Konstytucją. Niezbędne jest jednak podjęcie właściwych działań związanych z przeszkoleniem osób odpowiedzialnych za wprowadzanie danych do rejestru, czy też wskazaniem niezbędnych wytycznych w tym zakresie. Brak natomiast, chociażby, ustawowej podstawy do uregulowania wzoru rejestru umów w drodze rozporządzenia - pomimo tego, że w uzasadnieniu ustawy zapowiadano wydanie rozporządzenia określającego wzór rejestru umów - wzbudza dodatkowy niepokój obywateli i Rzecznika.

Zmiany ustawowe wprowadzić ma art. 12 pkt 3 ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: ustawa zmieniająca). RPO wskazał, że w ustawie nadal nie przewidziano upoważnienia do wydania rozporządzenia określającego wzór rejestru umów. Dodatkowo należy zauważyć, że wprowadzone zmiany budzą dalsze wątpliwości. Nowelizowany art. 34a ust. 5 ustawy o finansach publicznych (art. 12 pkt 3b ustawy zmieniającej) przewiduje, że "w rejestrze umów zamieszcza się informacje o umowach zawartych w formie pisemnej, dokumentowej, elektronicznej albo innej formie szczególnej, których wartość przedmiotu przekracza 5000 zł bez podatku od towarów i usług", wartość przedmiotu umowy została więc znacznie podwyższona, jednakże określenie "bez podatku od towarów i usług" może budzić wątpliwości co do tego, czy w rejestrze powinny znaleźć się umowy o pracę. Ponadto przewidziane zmiany, dotyczące w istocie odroczenia terminu obowiązywania rejestru umów, mogą świadczyć o nieprzygotowaniu aparatu państwowego do uruchomienia i funkcjonowania rejestru. Zdaniem Rzecznika nowy termin wprowadzania danych do rejestru umów, tj. z dniem 1 stycznia 2023 r. (o którym mowa w art. 12 pkt 5 ustawy zmieniającej), również może nie gwarantować, że wykonywanie tego obowiązku przez kierowników jednostek sektora finansów publicznych nastąpi z poszanowaniem prawa do prywatności i ochrony danych osobowych obywateli.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Marszałka z prośbą o rozważenie uwzględnienia uwag RPO w toku toczących się prac legislacyjnych nad regulacjami związanymi z funkcjonowaniem centralnego rejestru umów.