Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku grupy posłów dotyczącego zgodności z Konstytucją regulacji odnośnie przynależności do izby adwokackiej lub izby radców prawnych na podstawie kryterium miejsca położenia siedziby zawodowej lub miejsca zamieszkania z dnia 2022-05-24.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku grupy posłów dotyczącego zgodności z Konstytucją regulacji odnośnie przynależności do izby adwokackiej lub izby radców prawnych na podstawie kryterium miejsca położenia siedziby zawodowej lub miejsca zamieszkania.
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu i wniósł o umorzenie postępowania w niniejszej sprawie na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku. Przedmiotem wniosku jest zgodność z Konstytucją regulacji dotyczących przynależności do izby adwokackiej lub izby radców prawnych na podstawie kryterium miejsca położenia siedziby zawodowej lub miejsca zamieszkania.
Problematyka poruszona we wniosku pozostaje w związku z prawem do skutecznej pomocy prawnej ze strony niezależnego prawnika w postępowaniach sądowych i pozasądowych, a zatem wiąże się z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 ) oraz prawem do obrony (art. 42 ust. 2). Rolą samorządów zawodów zaufania publicznego, takich jak radcowie prawni i adwokaci, jest zapewnienie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu przez przedstawicieli tych profesji, zagwarantowanie wysokiego poziom usług prawnych, świadczonych przez osoby odpowiednio przygotowane do wykonywania zawodu, a także cechujących się nienaganną postawą moralną. Ograniczenie w jakikolwiek sposób możliwości skorzystania przez obywateli z zagwarantowanych im na mocy Konstytucji podstawowych wolności i praw musi być dokonywane jedynie wyjątkowo. Te zagadnienia uzasadniają udział Rzecznika w postępowaniu.
Rzecznik wskazał, że wniosek nie spełnia przesłanek z art. 47 ust. 2 pkt 3 i pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ponieważ nie określa problemu konstytucyjnego i zarzutu niekonstytucyjności, a także nie wskazuje argumentów lub dowodów na ich poparcie.
RPO podniósł ponadto kwestię niezrozumienia przez Wnioskodawcę szeroko cytowanego wyroku TK i jego uzasadnienia w sprawie o sygn. akt K 1/09. Wnioskodawca wskazuje bowiem, że ustawodawca zrezygnował z modelu pluralistycznego i postawił na model jednorodny obejmując cały kraj jednym samorządem zawodowym, co w samo w sobie, może istotnie utrudniać osiągnięcie konstytucyjnych zadań samorządu zawodowego. Rzecznik zaznaczył, że samo zauważenie słowa – pluralizm - w cytowanym orzeczeniu nie przesądza o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. RPO podkreślił, że art. 17 ust. 1 Konstytucji w zakresie zaskarżonych przepisów ustawowych nie jest adekwatnym wzorcem kontroli, zaś regulacja ustawowa dotycząca tak samorządu radców prawnych, jak i samorządu adwokackiego nie została ukształtowana w sposób sprzeczny z konstytucyjnymi wymogami. Samorząd zawodowy jest uregulowany w odrębnym przepisie Konstytucji, aby nie utożsamiać jego roli z działaniem i funkcjonowaniem innego rodzaju samorządów, np. samorządu terytorialnego. Tym samym, w ocenie Rzecznika wskazane we wniosku wzorce kontroli w postaci art. 20 i 22 oraz z art. 65 ust. 1 w zw. z art. 58 ust. 1 i w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji należy uznać za nieadekwatne do sformułowanych zarzutów.
W związku z powyższym, zdaniem RPO wydanie przez TK wyroku w tej sprawie jest niedopuszczalne, a postępowanie podlega umorzeniu. Zaznaczył on jednak, że gdyby Trybunał nie przychylił się do jego stanowiska, to wnosi on o uznanie, że art. 38 u.p.a. oraz art. 49 ust. 1 i 3 u.r.p. w zakwestionowanym przez Wnioskodawcę zakresie nie są niezgodne z art. 17 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 20 i 22 oraz z art. 65 ust. 1 w zw. z art. 58 ust. 1 i w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (dalej jako: u.o.t.p.TK), wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu. Podmioty te zostały enumeratywnie wskazane w art. 191, art. 192, art. 193 oraz w art. 79 Konstytucji. W niniejszej sprawie wnioskodawcą była grupa posłów na Sejm IX kadencji (art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji). Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 listopada 2023 r. pierwsze posiedzenie wybranego 15 października 2023 r. Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zwołano na 13 listopada 2023 r. Zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji, stanowiącym, że kadencja Sejmu rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji, 12 listopada 2023 r. zakończyła się IX kadencja Sejmu, skutkiem czego wygasły też mandaty posłów na ten Sejm. Stosownie do treści art. 59 ust. 1 pkt 5 u.o.t.p.TK, obligatoryjną przesłanką umorzenia przez Trybunał postępowania w niezakończonych sprawach wszczętych m.in. na podstawie wniosku grupy posłów jest zakończenie kadencji Sejmu. W związku z powyższym, postępowanie w niniejszej sprawie należało umorzyć w konsekwencji zaistnienia przewidzianych ustawą okoliczności. Mając na uwadze wskazane okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.