Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich



Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie konieczności podjęcia działań zapewniających dostęp obywatelom do sądów w okresie epidemii oraz po jego zniesieniu z dnia 2022-05-30.

Adresat:
Minister Sprawiedliwości
Sygnatura:
VII.510.13.2022
Data sprawy:
2022-05-30
Rodzaj sprawy:
wniosek o podjęcie inicjatywy prawodawczej (WGI)
Nazwa zepołu:
Zespół Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego
Wynik sprawy:
częściowo pozytywnie ze względu na częściowe uwzgl. wystąpienia RPO
Opis sprawy:

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie konieczności podjęcia działań zapewniających dostęp obywatelom do sądów w okresie epidemii oraz po jego zniesieniu.

W dniu 13 maja 2022 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Rozporządzeniem tym zmieniono panujący w kraju "stan epidemii" na "stan zagrożenia epidemicznego". Rozporządzenie weszło w życie w dniu 16 maja 2022 r. Natomiast rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 marca 2022 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego z dnia 25 marca 2022 r. zniesiono większość obostrzeń sanitarnych, w tym konieczność zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej.

Pomimo wprowadzonych ww. rozporządzeniami zmian, przepisy dotyczące funkcjonowania sądów powszechnych i administracyjnych wprowadzonych na czas epidemii COVID-19 nie zostały uchylone. Obowiązujące art. 15zzs1 oraz art. 15zzs4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych nadal przewidują liczne ograniczenia dla stron postępowań sądowych. Przepisy te ograniczają jawność postępowań, przyznają także przewodniczącym możliwość zarządzenia przeprowadzania postępowania niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne. Dodatkowo w sądach powszechnych pozostawiono możliwość rozpoznawania spraw w pierwszej i drugiej instancji w składzie jednego sędziego. Zgodnie z brzmieniem art. 15zzs1 oraz art. 15zzs4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. przepisy te stosuje się w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.

Tymczasem do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od obywateli, kwestionujących tę sytuację. Rzecznik zauważył, że stan epidemii wymagał zmian w dotychczasowym funkcjonowaniu wielu instytucji publicznych, wprowadzania ograniczeń, celem ochrony życia i zdrowia obywateli. Jednakże stan epidemii już nie obowiązuje. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 marca 2022 r. zniesiono większość dotychczasowych ograniczeń. Wydaje się zatem, że niezasadne jest dalsze pozostawienie dotychczasowych ograniczeń związanych z funkcjonowaniem sądów powszechnych i administracyjnych i należy zweryfikować, czy wprowadzone rozwiązania są nadal konieczne z uwagi na potrzebę ochrony zdrowia. Nadto, utrzymywanie ich jeszcze przez rok od zniesienia obostrzeń pandemicznych jest wątpliwe w świetle art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie przedstawionych uwag i podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych.

 
Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:


Data odpowiedzi:
2022-07-08
Opis odpowiedzi:
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 8 lipca 2022 r. poinformował, iż resort przeciwny jest nazbyt pośpiesznemu uchylaniu nadzwyczajnych środków prawnych wprowadzonych w dobie COVID-19, natomiast w sytuacji dalszego znoszenia restrykcji epidemicznych nie wyklucza potrzeby ich zmian. Świadczą o tym choćby prowadzone obecnie prace analityczne nad potrzebą przywrócenia udziału czynnika społecznego w procesie orzekania (art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy antyCOVID-19), względnie poszerzenia kontroli stron na decyzją sądu w przedmiocie skierowania sprawy na posiedzenie niejawne (art. 15zzs1 ust. 1 pkt 3 ustawy anty-COVID-19). Należy zarazem pamiętać, że już obecnie docierają niepokojące sygnały o przewidywanej kolejnej fali zakażeń nowymi wariantami COVID-19 (wskazuje na to choćby znacząca fala w państwach Europy Zachodniej). Wskazane ryzyka nakazują wstrzemięźliwie podchodzić do wszelkich prób rezygnacji z rozwiązań epizodycznych, dotyczących funkcjonowania sądownictwa powszechnego, które zawarte są w ustawie antyCOVID-19.