Skarga kasacyjna od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wydanego w sprawie ze skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego o utrzymaniu w mocy decyzji w przedmiocie uznania za nienależnie pobrane i zwrocie świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2022-05-31.
Skarga kasacyjna od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wydanego w sprawie ze skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego o utrzymaniu w mocy decyzji w przedmiocie uznania za nienależnie pobrane i zwrocie świadczenia pielęgnacyjnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył w całości wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. z dnia 3 lutego 2022 r. opierając skargę kasacyjną na przesłankach wynikających z art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a.
Zaskarżonemu wyrokowi RPO zarzucił: a) naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy: art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych (dalej u.o.ś.r.) w zw. z art. 25 ust. 1 u.o.ś.r. poprzez oddalenie skargi na skutek błędnej wykładni art. 30 ust. 2 pkt 1 u.o.ś.r. w zw. z art. 25 ust. 1 u.o.ś.r. polegającej na przyjęciu, że śmierć osoby z niepełnosprawnością w ciągu miesiąca kalendarzowego, za który Strona pobrała świadczenie pielęgnacyjnego przesądza o uznaniu świadczeń przysługujących w okresie: po dniu śmierci do końca miesiąca, za świadczenie nienależnie pobrane bez względu na fakt, iż w dacie wypłaty świadczenia Strona była osobą uprawnioną do pobrania świadczenia w pełnej wysokości określonej w art. 17 ust. 3 u.o.ś.r., a obowiązek informacyjny wobec organu wpłacającego świadczenie wynikający z art. 25 ust. 1 u.o.ś.r. - pomimo braku prawidłowego pouczenia - zrealizowała niezwłocznie tj. przed upływem 14 dni od dnia śmierci osoby podlegającej opiece, art. 151 p.p.s.a. w zw. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 30 ust. 2 pkt 1 u.o.ś.r. w zw. z art. 25 ust. 1 u.o.ś.r. w zw. z art. 7, art. 77 § 1, art. 80, art. 11 i art. 107 § 3 ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego (dalej K.p.a.) poprzez oddalenie skargi pomimo: niewyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy przyjmując wadliwie, iż śmierć osoby podlegającej opiece w ciągu miesiąca, za który przysługiwało Stronie świadczenie pielęgnacyjne skutkuje uznaniem, że świadczenie za okres po dacie śmierci jest świadczeniem nienależnie pobranym, co zwalnia organy rozstrzygające w sprawie z podejmowania działań zmierzających do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy pozwalającego na wydanie rozstrzygnięcia z uwzględnieniem słusznego interesu Strony, - braku adekwatnego uzasadnienia decyzji organów obu instancji przejawiający się w niewyczerpującym i nieprzekonującym wyjaśnieniu motywów wydanych rozstrzygnięć, a także pozostawieniu poza rozważaniami argumentów podnoszonych przez Stronę w przedmiocie niedopełnienia przez organy obowiązku pouczenia Strony o okolicznościach zobowiązujących do wypełnienia obowiązku informacyjnego i powodujących ustanie prawa do korzystania ze świadczenia pielęgnacyjnego, co w konsekwencji doprowadziło do sytuacji, w której Strona nie będąc prawidłowo pouczona nie dysponowała wiedzą i świadomością o zaistnieniu w Jej sytuacji okoliczności wyłączających uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od dnia 26 marca 2021 r. do dnia 31 marca 2021 r. b) naruszenie prawa materialnego mające istotny wpływ na wynik sprawy: art. 30 ust. 2 pkt 1 u.o.ś.r. poprzez błędną wykładnię polegającą na: - przyjęciu, iż świadczeniami nienależnie pobranymi są świadczenia rodzinne w postaci świadczenia pielęgnacyjnego przysługujące za okres po śmierci osoby z niepełnosprawnością nad którą sprawowana była opieka, w sytuacji, gdy wypłata świadczenia za dany miesiąc kalendarzowy nastąpiła przed dniem śmierci osoby podlegającej opiece, - uznaniu, że wydanie po dacie śmierci osoby z niepełnosprawnością na podstawie art. 32 ust. 1 u.o.ś.r. decyzji określającej wstecznie datę końcową prawa do świadczenia pielęgnacyjnego - inną niż ustalona w decyzji pierwotnej dotyczącej uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego wyznaczanej przez art. 24 ust. 4 u.o.ś.r. - przesądza o dopuszczalności uznania świadczenia wypłaconego po dniu śmierci osoby podlegającej opiece do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, za który przysługiwało świadczenie, za świadczenie nienależnie pobrane niezależnie od wiedzy i świadomości świadczeniobiorcy o ziszczeniu się okoliczności wyłączających uprawnienie do świadczenia, uznaniu, że dla ustalenia, iż świadczenie pielęgnacyjne stanowi świadczenie nienależnie pobrane, w sytuacji śmierci osoby podlegającej opiece w trakcie miesiąca kalendarzowego, za który zostało wcześniej wypłacone świadczenie pielęgnacyjne, wystarczające jest pouczenie osoby uprawnionej do świadczenia pielęgnacyjnego jedynie na etapie składania wniosku i procedowania w sprawie ustalania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego o formalnym kształcie przepisów warunkujących legalne -3- korzystanie ze świadczeń rodzinnych bez dostosowania pouczenia do sytuacji konkretnej osoby. art. 30 ust. 2 pkt 1 u.o.ś.r. w zw. z art. 17 ust. 4 u.o.ś.r. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie z uwagi na bezpodstawne przyjęcie, że śmierć podopiecznego w trakcie miesiąca kalendarzowego, za który zostało przed datą śmierci wypłacone świadczenie pielęgnacyjne, uprawnia organ do uznania za nienależnie pobrane świadczenie i żądania od świadczeniobiorcy zwrotu za okres: po śmierci do ostatniego dnia danego miesiąca kalendarzowego oraz określenia kwoty wysokości świadczenia do zwrotu w oparciu o tryb określony w art. 17 ust. 4 u.o.ś.r., a przez to wadliwe uznanie, że w takiej sytuacji doszło do nienależnego pobrania świadczeń rodzinnych.
Wskazując na powyższe Rzecznik wniósł o: - uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. z dnia 3 lutego 2022 r., - uchylenie w całości decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia 22 września 2021 r., - uchylenie w całości decyzji wydanej z upoważnienia Prezydenta Miasta Ł. przez podinspektora w Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. z dnia 26 sierpnia 2021 r.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Ł. z dnia 26 sierpnia 2021 r. oraz umorzył postępowanie administracyjne. Skarga kasacyjna okazała się zasadna. Nie ulega wątpliwości, że dla oceny legalności decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia decydujące znaczenie ma świadomość osoby pobierającej świadczenie, którego podstawą jest spoczywający na organach obowiązek prawidłowego pouczenia osoby otrzymującej świadczenie o sytuacjach, w których nastąpić może brak prawa do ich pobierania. Zatem osoba pobierająca świadczenie rodzinne musi zostać prawidłowo, w sposób czytelny i zrozumiały pouczona o sytuacjach, w których następuje brak prawa do ich pobierania. W ocenie Sądu odwoławczego orzekające w sprawie organy nie sprostały tym wymaganiom, co umknęło uwadze Sądu I instancji. W niniejszej sprawie nie można bowiem uznać, aby skarżąca została należycie poinformowana o przyczynach powodujących utratę prawa do pobieranych świadczeń rodzinnych. Nie sposób przyjąć, iż korzystając z pobranego za marzec 2021 r. świadczenia pielęgnacyjnego, skarżąca działała w złej wierze. A tylko w takiej sytuacji świadczenie można byłoby uznać za nienależnie pobrane. W tych okolicznościach, w świetle art. 30 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 25 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, niedopuszczalne było wydanie w sprawie W. P. decyzji nakazującej jej zwrot nienależnie pobranego świadczenia pielęgnacyjnego wraz z odsetkami.