Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie kolizji uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego i dodatku pielęgnacyjnego osób z niepełnosprawnością i w podeszłym wieku z dnia 2022-06-20.
Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie kolizji uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego i dodatku pielęgnacyjnego osób z niepełnosprawnością i w podeszłym wieku.
W nawiązaniu do wcześniejszej korespondencji Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że podtrzymuje stanowisko, iż rozwiązania prawne pozwalające na skuteczne zabezpieczenie osób starszych i z niepełnosprawnością przed powstaniem kolizyjnych uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego i dodatku pielęgnacyjnego oraz umożliwiające uzyskanie ulgi w spłacie nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego, wymagają korekty.
Uruchomienie w przyszłości jedynie usługi elektronicznej weryfikacji przez gminy, czy dana osoba ubiegająca się lub otrzymująca zasiłek pielęgnacyjny pobiera jednocześnie dodatek pielęgnacyjny nie wyeliminuje w pełni ryzyka powstania kolizji prawa do tych świadczeń. RPO podziela zatem stanowisko Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odnośnie potrzeby dokonania zmian legislacyjnych umożliwiających organowi emerytalno-rentowemu dostęp do rejestru centralnego utworzonego przez ministra właściwego do spraw rodziny w zakresie danych dotyczących zasiłku pielęgnacyjnego. Takie rozwiązanie pozwoliłoby wyeliminować konieczność występowania przez organ emerytalno-rentowy do organu właściwego drogą pisemną o dane niezbędne do realizacji tych obowiązków.
W sytuacji wystąpienia kolizji zasiłku i dodatku pielęgnacyjnego powstaje także problem prawidłowej wykładni i stosowania art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych (dalej jako: u.o.ś.r.), który stanowi, że organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.
Rzecznik zwrócił uwagę, iż w tym aspekcie pojawia się szereg rozbieżności wokół zagadnienia dopuszczalności zastosowania ulgi w spłacie nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego. Należy rozważyć, czy wniosek o umorzenie lub odstąpienie od żądania nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego, poprzez dokonywanie przez organ emerytalno-rentowy potrąceń z wypłacanych świadczeń w ogóle podlega rozpoznaniu z uwagi na brak wydania decyzji o zwrocie świadczeń nienależnie pobranych, a jeśli tak, to w jakim trybie wniosek ten powinien być procedowany - czy w trybie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, czy też w trybie odwołania przed sądem powszechnym.
Organy administracji i niektóre wojewódzkie sądy administracyjne stoją na stanowisku, że nie ma materialnoprawnych postaw do rozpatrzenia wniosku przez organ administracji, a właściwym w sprawie jest sąd powszechny. W opinii RPO z takim stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Aprobata takiej wykładni prowadziłaby do akceptacji pozbawienia osoby, wobec której uchylono decyzję o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego i dokonano potrąceń ze świadczeń emerytalno-rentowych, realnego prawa do uzyskania ulgi w spłacie świadczenia nienależnego.
Wobec rozbieżności interpretacyjnych art. 30 ust. 9 u.o.ś.r. wymaga zatem dostosowania do zmian wprowadzonych ustawą o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Z uwagi na powyższe, Rzecznik ponownie zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska wobec sygnalizowanych problemów dotyczących kolizji zasiłku i dodatku pielęgnacyjnego oraz rozważenie zasadności zainicjowania stosownych działań prawodawczych.