Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Finansów w spawie nierespektowania praw spadkobierców do skorzystania przez nich z ulg i zwolnień podatkowych przez organy podatkowe.

Z sygnałów docierających do Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że organy podatkowe stoją na niekorzystnym dla podatników stanowisku, polegającym na nierespektowaniu praw spadkobierców do skorzystania przez nich z ulg i zwolnień podatkowych. Przykładem może być jedna z niedawno wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych, dotyczących oceny możliwości skorzystania z prawa do ulgi termomodernizacyjnej po śmierci osoby najbliższej.

W stanie faktycznym sprawy, matka i córka poniosły wydatki związane z wybudowaniem paneli fotowoltaicznych oraz pompy ciepła. Niemniej jednak faktura dokumentująca wydatek została wystawiona na ówczesnego właściciela nieruchomości, czyli matkę. Z opisu sprawy wynika, że obie panie razem prowadziły gospodarstwo i wspólnie ponosiły koszty utrzymania domu. Po nagłej śmierci matki, córka skierowała wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, w którym chciała uzyskać odpowiedź na pytanie, czy może skorzystać z prawa do ulgi termomodernizacyjnej, jako jedyny spadkobierca testamentowy, w sytuacji kiedy faktura VAT została wystawiona na jej zmarłą matkę. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że w opisanej sytuacji wnioskodawczyni nie przysługuje prawo do skorzystania z ulgi, ponieważ w drodze dziedziczenia nie można wstąpić w prawo do ulgi przysługującej osobie zmarłej. W uzasadnieniu wyeksponowano okoliczność, że faktura za wybudowanie paneli fotowoltaicznych oraz pompy ciepła została wystawiona na zmarłą matkę, i to wyłącznie ją można było uznać za inwestora. Organ odwołał się do pojęcia "prawa majątkowego" użytego w treści artykułu 97 Ordynacji podatkowej , wskazując, że należy je odnosić do wszelkich praw majątkowych przysługujących wszystkim spadkobiercom podatnika przewidzianych w przepisach prawa podatkowego. Jednocześnie stanął na stanowisku, że przepisy nie odnoszą się do praw i obowiązków zmarłego ściśle związanych z jego osobą, do których należy zaliczyć między innymi przysługujące spadkodawcy prawo do ulg, czy zwolnień podatkowych.

W tym kontekście RPO zwrócił uwagę na tezy prezentowane w judykaturze dotyczące problematyki sukcesji podatkowej spadkobierców. Sądy uznają, że pojęcie "majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy" powinno być rozumiane jak najszerzej, a więc jako bezpośrednio uwarunkowane interesem ekonomicznym uprawnionego. Obejmuje następstwem prawnym - jako prawa majątkowe - wszelkie korzystne dla podatnika sytuacje prawne, w które wkracza spadkobierca.

Również Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że prawa i obowiązki majątkowe podatnika w dziedzinie prawa podatkowego nie mają charakteru osobistego, ponieważ nie są związane z osobą podmiotu tych praw i obowiązków, są natomiast związane z majątkiem danej osoby.

Rzecznik z niepokojem stwierdził, iż stanowisko obecnie prezentowane przez organy podatkowe odmawiające spadkobiercom prawa do skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej, jest krzywdzące dla tej kategorii podatników. Problem dotyczy osób, które najczęściej po stracie najbliższej osoby, stają przed wyzwaniem porządkowania skomplikowanych spraw majątkowych osoby zmarłej (także w aspekcie podatkowym) i tym samym przed koniecznością toczenia sporów. W ocenie Rzecznika, wykładnia przepisów obecnie stosowana przez organy prowadzi do unicestwienia praw spadkobierców na gruncie podatkowym.

Z uwagi na powyższe Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o ocenę problemu i zajęcie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 27 lipca 2022 r. zgodził się ze stanowiskiem Rzecznika, w myśl którego o majątkowym charakterze prawa przesądza okoliczność, że w wyniku spełnienia przez podatnika przesłanek faktycznych do nabycia tego prawa podatnik nie ma obowiązku zapłaty zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym. Rezultatem tego jest pozostanie w majątku podatnika kwoty pieniędzy odpowiadającej wysokości zobowiązania podatkowego, które byłoby od niego należne, gdyby nie spełnił przesłanek uprawniających do zwolnienia od podatku. W przypadku, gdyby podatnik nie nabył prawa do zwolnienia od podatku, jego majątek zostałby umniejszony o kwotę zobowiązania podatkowego. W świetle powyższego, w ocenie resortu, prawo do ulgi termomodernizacyjnej należy zaliczyć do przewidzianych w przepisach prawa podatkowego praw majątkowych. Należy przychylić się zatem do wykładni przepisów prawa podatkowego, zgodnie z którą prawo do ulgi termomodernizacyjnej, o której mowa w art. 26h ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma wymiar majątkowy, a więc co do zasady może podlegać przejęciu na podstawie art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej. W związku z powyższym, uwzględniając uwagi Rzecznika o niekorzystnym dla podatników stanowisku organów podatkowych w tej kwestii, Ministerstwo dostrzegło potrzebę podjęcia działań mających na celu przygotowanie stosownych wyjaśnień dla organów Krajowej Administracji Skarbowej, zgodnych z przedstawionym powyżej stanowiskiem.